Yazar: Fırat İNSEL*

E-Yaklaşım / Temmuz 2024 / Sayı: 379

I- GİRİŞ

Kripto para mal ve hizmet değişiminde değer ve değişim aracı olan para, kendisine atfedilen ekonomik bir değer taşır. Para sayesinde ise varlıkların değeri ölçülebilmekte, likidite sağlanmakta ve varlık değerleri korunabilmektedir. Ancak kripto paraların ulaştığı piyasa değeri ve hacmine rağmen, sanal paralar henüz devletlerce basılan paraların (özellikle sağlam paralar) yerini alamamıştır. Bunun nedenleri; sanal paranın yaratılması, saklanması ve el değiştirmesine olan güvenin henüz merkez bankaları düzeyine erişememesidir. Ülkelerin para birimi tanımlarına bakıldığında, kripto paraların uluslararası sistemde mevcut paralara benzemediği görülmektedir. 32 sayılı Karara göre, “banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paraları efektif, efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtalar ise döviz (kambiyo)” olarak tanımlanmaktadır. Kripto paralar bu tanımlara uymamakta, kambiyo mevzuatı dışında da kripto veya sanal para herhangi bir yasal düzenlemede yer almamaktadır.

Birçok ülke, kripto paraların alım-satımı ile mal ve hizmet alımında kullanılmasına imkân vermektedir. Ancak birçok ülke risklerine vurgu yapmakla birlikte, kripto varlık kullanımının yasal olmadığı ifade edilmemekte, bunlardan elde edilen kazançlarla ilgili vergileme rehberleri yayımlanarak yasallıkları açık açık veya zımni olarak kabul edilmektedir.

Bu yaklaşımlar çerçevesinde dolaysız vergilerde vergiyi doğuran olay, kripto paranın oluşumu (kripto madenciliği veya ihraç) veya alım-satımı ile ortaya çıkmaktadır. Birçok ülkede kripto madenciliğinden sağlanan sanal paraların iktisabı vergiyi doğuran olay olarak sayılmakta ve bunların piyasa değeri esas alınarak gelir (gerçek kişi veya kurum) elde edilmiş sayılmaktadır. Madencilik dışında sanal bir paranın elden çıkarılması da vergiyi doğurmaktadır. Örneğin başka bir para birimine çevirme, dijital varlık veya bir mal-hizmet alımı amacıyla takası vergiyi doğurmaktadır.

Düzenleme yapılana kadar 17.03.2018 tarihli yazımda da belirttiğim gibi Gelir Vergisi Kanunu (“GVK”) sistematiğine göre bir gelirin vergilenebilmesi için Kanundaki 7 gelir unsurundan biri arasında olması nedeniyle, kripto paralardan elde edilen gelirler gelir vergisinin konusuna girmemektedir. İlaveten, gerçek kişilerin bir ödeme aracı olan paraları elde tutmalarından (ister yerli ister yabancı olsun) kaynaklanan değer artışları vergiye tabi değildir. Dolayısıyla, kripto finansal varlıkların alım-satım gelirinin vergiye tabi olmadığı ve Bitcoin gibi varlıklardan sağlanan gelirlerin vergi ve diğer Kanunlarda değişiklik yapılmadan vergilenmesinin yasal dayanakları eksik olacaktır.