E-Yaklaşım / Şubat 2025 / Sayı: 386
I- GİRİŞ
İşyeri sendika temsilcisinin atanması ve görevleri 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda düzenlenmiştir. Sendikaların en önemli faaliyetleri işyerine ilişkin olup, bu faaliyetlerin en iyi şekilde yapılabilmesi ancak işyeri sendika temsilcisi aracılığıyla mümkündür([1]).
İşyeri temsilcilerinin görevlendirilmesi ve temsilcilik faaliyetlerinde bulunması süreçlerindeki hususların birlikte alınmasının kapsam sorununa neden olacağı düşüncesi ile bilgi ve tecrübe aktarımında etkinliği artırmak gayesiyle bu çalışmamızda; işyeri sendika temsilcinin görevlendirilmesi sürecindeki riskler dikkate alınarak çalıştırılması gereken kurallar değerlendirilecektir.
II- MEVZUATIMIZDA İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİ
Sendikal faaliyetlerin yerine getirilmesinde işyeri sendika temsilcisi önemli bir aktördür. İşyeri sendika temsilcisinin sendikayı temsil dışında, mevzuattan kaynaklanan ve işyerinde sendika üyesi olmayan işçileri de kapsayan görevleri bulunmaktadır.
İşyeri sendika temsilcisinin atanması, görevleri ve güvencesine ilişkin hükümler 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenmiştir.
III- İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİNİN GÖREVLENDİRİLMESİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN KURALLAR
Kurumsal ya da operasyonel süreçlerde risk yönetimdeki başarı iç ve dış çevre faktörlerini dikkate alınarak yönetsel sürecin doğru analizi ve beklentilerden sapmalara neden olabilecek tehditlerin nedenleri ile birlikte değerlendirmesiyle mümkün olacaktır. Bu projeksiyonda işyeri sendika temsilcinin görevlendirilmesinde öngörülen riskler dikkate alınarak çalıştırılması gereken kurallar ve dikkate alınması gereken hususlar aşağıda detaylandırılmıştır.
1- İşyeri Sendika Temsilcinin Belirlenmesinde İşverenin Tasarrufu Bulunmamaktadır
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda beyan edildiği üzere; toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir([2]).
6356 sayılı Kanunda düzenlendiği şekli ile işyeri sendika temsilcisinin görevlendirilmesinde işverenin dahli bulunmamaktadır.
İşyerinde temsilci atama hakkı toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen işçi sendikasınındır.
2- Yetkili Sendika Dışında Diğer İşçi Sendikalarının İşyeri Sendika Temsilci Ataması Meşru Değildir
Yetkili sendika dışında işyerinde örgütlenen diğer bir sendikanın üyesi bulunan işçilerden işyeri temsilcisi görevlendirdiği halde; bu işçinin 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanun kapsamında işyeri sendika temsilcisi olarak değerlendirilmemesi gerekir([3]).
İşyerinde yetkili olmayan sendika tarafından atanan ve mevzuatta işyeri sendika temsilcisi için tanımlanan hukuki korumadan yararlanmak konusundaki talebin dava konusu yapıldığı uyuşmazlıkta Yargıtay, davacının 6356 sayılı Kanun kapsamında sendika temsilcisi olmadığından bahisle, anılan Kanun’un 24. maddesi ile sağlanan güvenceden yararlanmak için gerekli koşula sahip olmadığına hükmetmiştir([4]).
3- İşyeri Sendika Temsilcisinin Atanmasında Yetkili Sendika Üyeliği Dışında Başka Bir Koşul Aranmaz
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda beyan edildiği üzere; toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atar([5]). İşyeri sendika temsilcisi görevlendirilmesinde işyerinde çalışmak kaydıyla sendika üyeliği dışında başkaca bir koşul aranmaz.
İşyeri sendika temsilcisinin, Türk vatandaşı olması zorunlu değildir. İşyerinde çalışan yabancıların da işyeri sendika temsilcisi olmasında hukuki bir engel bulunmamaktadır. Sendika üyeliğinin kazanılmasında 6356 sayılı Kanun’un 17. maddesindeki kuralların çalıştırılması gerekir.
4- İşyeri Sendika Temsilcisinin Atanmasında Usul Yetkili Sendika Tüzüğünde Belirlenir
İşyeri sendika temsilcisi sendika tüzüğünde öngörülen yöntem ile atanabilir. Sendika tüzüklerinde genelde sendika yönetim kurulunun yetkilendirildiği bilinmektedir.
Sendika tüzüğünde işyeri sendika temsilcisinin atanmasında şube yönetim kuruluna teklifte bulunma yetkisi veren düzenleme mevcut ise, teklif genel yönetim kurulunu bağlayıcı nitelikte olmayacaktır([6]). Ancak, sendika tüzüğü uyarınca işyeri sendika temsilcilerini atama ve gerekli gördüğü hâllerde değiştirme yetkisinin sendika şube yönetim kurullarına devredildiği halde; şube yönetim kurullarının belirtilen mahiyette tasarrufta bulunması hukuka uygun olacaktır([7]).
Sendika tüzüğünde işyeri sendika temsilcisinin seçimle belirlenmesine ilişkin hüküm bulunması hâlinde, seçilen üye temsilci olarak atanır([8]). 6356 sayılı Kanun’un 27. maddesinin ikinci fıkrası gereğince seçilen kişinin temsilci olarak atanması bir zorunluluk hâline gelir([9]).
5- Sendika Temsilcisinin Atamasına Esas İstihdam Ünitesi İşyeridir
İşyeri sendika yetkilisinin atamasına esas organizasyon işyeridir.
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda işyeri tanımı yapılmamış, 6356 sayılı Kanun’un uygulanması bakımından işyeri kavramının 4857 sayılı İş Kanunu’nda tanımlandığı üzere geçerli olacağı beyan edilmiştir([10]).
6356 sayılı Kanunda işyeri sendika temsilcisinin atanma kurallarının uygulanması açısından işyeri; “İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birimdir”([11]).
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır([12]).
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür([13]).