Yazar: Fırat İNSEL*

E-Yaklaşım / Eylül 2024 / Sayı: 381

I- GİRİŞ

Kamuoyunda yoğun tartışmalara neden olan Torba Kanun teklifi Meclis Genel Kurulu’nda 28 Temmuz 2024 tarihinde kabul edildi. Genel kurulda eklenen maddelerle birlikte Kanun 61 maddeden oluşuyor.

7524 sayısını alan “Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” aynı gün Cumhurbaşkanlığı’na onaya sunuldu. Cumhurbaşkanı’nın da hızlı bir şekilde onaylaması bekleniyor.

1- “Borcu yoktur” yazısı talep edilen işlemler

Kanun’un 1. maddesiyle İdare aleyhine verilen Danıştay kararları nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı tahsil dairelerine yapılan, vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belge arama zorunluluğu bulunan ödeme ve işlemler arasına, mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak ödemeler de dâhil ediliyor.

2- Hizmet erbabına bedelsiz pay senedi verilmesi suretiyle sağlanan menfaatlere ilişkin düzenleme

Hizmet erbabı ile yapılan sözleşmeler kapsamında, hizmet erbabına, belirli bir süre işverene bağlı çalışılması, belirlenen performans ve benzeri kriterlerin sağlanması kaydıyla, işverenin veya grup şirketlerinin pay senetlerinden bedelsiz veya indirimli satın alma hakkı verilebiliyor.

Hizmet erbabına bedelsiz pay senedi verilmesi suretiyle sağlanan menfaatlerin niteliği özellikle işvereni dışındaki grup şirketleri tarafından verilenler bakımından tartışmalı, çünkü bunların ücret sayılması gerektiğine dair yasal bir düzenleme bulunmuyor.

Özelgelerde, işveren veya grup şirketi tarafından verilip verilmediğine bakılmaksızın, bu pay senetlerinin hukuki ve ekonomik olarak tasarruf edilebilir olduğu tarihte, pay senedi alım hakkı verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler ise bu hakkın fiilen kullanıldığı tarihte elde edilmiş ücret sayılıyor. Hizmet erbabına pay senedi verildiği durumlarda pay senedinin rayiç değeri, pay senedi alım hakkı verildiği durumlarda ise hakkın kullanıldığı tarihteki pay senedinin rayiç değeri ile hizmet erbabına maliyeti arasındaki fark, ücret olarak kabul ediliyor.

Kanun’un 2. maddesi ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca belirlenen kriterlere göre tekno-girişim şirketi niteliğini haiz işverenlerce, hizmet erbabına bedelsiz veya indirimli olarak verilen ve ücret niteliğinde kabul edilen pay senetlerinin verildiği tarihteki rayiç değerinin, hizmet erbabının o yıldaki bir yıllık brüt ücret tutarını aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna ediliyor.

Hizmet erbabına verilen hisse senetlerinin daha uzun süre elde tutulmasının teşvik edilmesi amacıyla, söz konusu istisnanın hizmet erbabı tarafından iktisap edilen hisse senetlerinin elde tutulma süresine göre farklı oranlarda uygulanması öngörülüyor. 

İstisna uygulaması nedeniyle zamanında alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresinin, söz konusu pay senetlerinin hizmet erbabı tarafından elden çıkarıldığı tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren başlaması sağlanıyor. Ayrıca, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleme hususunda Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yetki veriliyor.

3- Hasılat denetimi

Kanun’un 3. maddesi ile ticari veya serbest meslek faaliyetleri yönünden mükellefiyeti olanların gerçek hasılatlarının tespitine yönelik bir vergi güvenlik müessesi ihdas ediliyor. Mükellefler nezdinde yapılacak yoklamalar neticesinde tespit edilen günlük hasılat tutarlarının ortalaması alınarak mükelleflerin aylık ve yıllık hasılat tutarları tespit edilmesi öngörülüyor. Bu şekilde tespit edilen hasılat tutarları ile mükelleflerin faaliyette bulundukları döneme ilişkin beyan ettikleri hasılat tutarları karşılaştırılacak ve karşılaştırma sonucu bulunan farkın yüzde 20’den fazla olması durumunda mükellefler, Vergi Usul Kanunu’nda yer alan “izaha davet müessesesi” kapsamında izaha davet edilecekler. Bu düzenleme, kurumlar vergisi mükellefleri hakkında da uygulanacak.