Yazar: Erol GÜNER*

E-Yaklaşım / Aralık 2023 / Sayı: 372

I- GİRİŞ

İş Hukuku iş güvencesinin sağlanması için iş sözleşmelerinin feshedilmesi konusunda da birtakım sınırlamalar getirilerek işverenin keyfi uygulamalarıyla insanın en önemli haklarından biri olan çalışma hakkını güvence altına alınmaya çalışmaktadır. İş akdi işçi ve işveren tarafların karşılıklı anlaşması ile her zaman sona erdirilebilir. Bunun gibi, işçinin ölümü de iş sözleşmesini sona erdirir. Ayrıca, sözleşme “belirli süreli” yapılmış ise, sürenin bitimiyle de sözleşme kendiliğinden sona erer.

İş sözleşmesi, taraflara sürekli olarak borç yükleyen bir özel hukuk sözleşmesi olsa da, taraflardan herhangi birinin iş sözleşmesini bozmak için karşı tarafa yönelttiği irade açıklaması ile ilişkiyi sona erdirmesi mümkündür. Fesih hakkı, iş sözleşmesini derhal veya belirli bir sürenin geçmesiyle ortadan kaldırabilme yetkisi veren bozucu yenilik doğuran ve karşı tarafa yöneltilmesi gereken bir haktır.

İş sözleşmesinin sona ermesi, “fesih bildirimi” yoluyla da yapılabilir. Genellikle uygulamada karşılaşılan fesih bildirimi yoluyla iş sözleşmesinin sona ermesi, “belirsiz süreli” iş sözleşmelerinde belirli bir süre önceden haber vererek bildirim öneli yapılabileceği gibi; “belirli ve belirsiz süreli” iş sözleşmelerinde “haklı sebeplerin” varlığı halinde “derhal”de yapılabilir. Bildirimli fesihte, belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın sözleşmeyi sona erdirme iradesini önceden bildirmesi gerekmekte olup, sözleşme bildirim süresinin dolmasıyla sona ermektedir.

Bildirimli feshe, 4857 sayılı İş Yasası’nın 17, Basın İş Yasası’nın 5,6, Deniz İş Yasası’nın 16 ve Borçlar Yasası’nın 340 ve 341. maddelerinde yer verilmiş olup, iş akdinin feshinde bildirim önellerini düzenlemiştir. Söz konusu düzenleme, süresi belirli olmayan iş akitleri için öngörülmüş olup, süresi belirli iş sözleşmeleri açısından uygulanamaz. İşçinin hizmet süresine göre iş akdinin feshedilmeden önce belirli bildirim önellerinin tanınmasını zorunlu kılmaktadır. Belirtilen bu zorunluluk hem işçi, hem de işveren için söz konusudur. Belirtilen bildirim önellerinin geçmesiyle iş akdi sona ermektedir. Bunun sonucunda, işçi ve işverenin iş akdinden doğan borçları ve alacakları da bitmektedir. Belirtilen bildirim önellerine ilişkin ücretin peşin olarak ödenmesi halinde ise, iş akdi, bildirim önelleri beklenilmeksizin ödeme yapılması ile birlikte ortadan kalkmaktadır. Bildirim öneli, iş sözleşmesi feshedildikten sonra işçilerin çalışmaları ve işverenin de işçileri çalıştırmaları gereken süredir. Bildirim öneli içinde işçilerin ve işverenlerin iş sözleşmesinden doğan haklarında ve borçlarında bir değişiklik olmamaktadır. Süresi belirsiz süreli iş sözleşmeleri açısından yapılan fesih bildirim önellerinin bitiminden itibaren hukuki sonuçlarını doğurur.

Yasal düzenlemeye aykırı hareket edilmesinde ise, bildirim önellerine ilişkin ücretin ihbar tazminatı şeklinde tahakkuk ve tediyesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.     

II- BİLDİRİM ÖNELLERİ HAKKINDA YASAL DÜZENLEME

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre yapılan (bildirimli) fesihlerde, hem işçi hem de işveren tarafının uyması gereken ihbar önelleri, işçinin kıdemi esas alınmak suretiyle belirlenmiş; işçinin işyerindeki kıdemi arttıkça fesih bildirimi sürelerinin de uzaması esası kabul edilmiştir. 17. maddenin ikinci fıkrasında bildirim süreleri aşağıdaki gibi düzenlenmiştir.

“4857 sayılı İş Yasası”nın Süreli Fesih başlıklı 17. maddesine göre;

“SÜRELİ FESİH

MADDE 17. – “Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.

İş sözleşmeleri;

a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır.

Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.

Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.