İmza atan işçinin hak kaybı olur mu?

Soru: İşverenim geçen hafta beni işten çıkartırken “hiçbir alacağım kalmadı” ibaresi ile bir kâğıt imzalattı. Fakat halen fazla mesailerimi ödemedi. Dava açma hakkımı kaybettim mi?

Cevap: İbraname, işverenlerin işçilerden iş sözleşmesi feshedildiğinde aldıkları bir belgedir ve işverenin işçisine olan borçlarını ödediğini gösterir. Yazılı olmayıp işçinin imzalamadığı ibraname hukuken geçerli değildir.

Geçerli olabilmesi için ibra konusu alacağın ve miktarının ibranamede açıkça belirtilmesi gerekmektedir. İşçinin hak edilmiş ücret, fazla mesai, kıdem tazminatı, kullanılmamış yıllık izin ücreti, ihbar tazminatı gibi bütün alacaklarının ibranamede yer alması ve ibraya konu alacaklarının rakamlarının ayrı ayrı ifade edilmesi yazılmalıdır. Genel ifadelerle “hiçbir alacağım kalmamıştır” şeklinde imzalatılan ibranameler geçerli değildir. Bu nedenle işverenlerin ibraname imzalatacakları işçilere ibraya konu alacağı ve alacağın miktarını net bir şekilde ifade etmesi şarttır. Aksi taktirde ibraname bir hüküm doğurmayacaktır.

En erken 1 ay sonra…

İmzalanma zamanı da önemli. İşçiye iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten en az 1 ay sonra ibraname imzalatılması gerekir. Daha önce imzalatılmış ibranameler de bir hüküm doğurmayacaktır. İşçi şekil şartlarına ve imzalanma zamanına uyulmamış bir ibranameyi imzalamış olsa bile dava açma hakkını kaybetmez. İşçiler imzaladıkları ibranamedeki alacakların yanlış hesaplandığı iddiası ile de dava açabilir.

Diğer yandan detaylı bir ibranameye imza atmış ve kendisine ödenen kıdem tazminatı miktarının yanlış hesaplandığını düşünen bir işçi de dava açabilir. Örneğin 10.376 TL kıdem tazminatı ödenmiş bir işçi bu durum ibranamede açıkça ifade edilse de tazminatının 12.000 TL olması gerektiğini düşünüyorsa dava açabilir. Genel ifadelerin yer aldığı bir ibranameyi imzalamış işçi ise kıdem tazminatı ödemesinin kendisine hiç yapılmadığı iddiası ile dava açabilecektir. Bu durumda işveren işçisine kıdem tazminatı ödediğini ispat etmek durumunda kalır.

İşveren hangi kalemlerde, ne kadar ödeme yaptığını ibranamede belirtmeli ve ödemeleri de banka kanalıyla yapmalıdır.

Zamanaşımına dikkat

Zaman aşımı süresi ücret alacaklarında 5, kıdem ve ihbar tazminatında ise 10 yıldır. Ücret alacaklarında zaman aşımı ücretin muaccel olduğu tarihten itibaren işlemeye başlar. Yani ücretini çalıştığı ayın sonunda alan işçinin ücreti için zaman aşımı ücretin ödenme gününden itibaren 5 yıldır. Dolayısıyla beş yıl sonunda işçi bütün ücret alacaklarına ilişkin hakkını kaybetmez. Yalnızca ücretin ödenme gününün üzerinden 5 yıl geçmiş alacaklarına dair dava açma hakkını kaybeder. Fazla mesai ücretleri için de aynı kural geçerlidir. Fazla çalışmanın yapıldığı aydan 5 yıl geçtikten sonra işçi fazla çalışmaya ilişkin dava hakkını kaybeder. Kullanılmamış yıllık izinler konusunda zaman aşımının başlangıcı iş sözleşmesinin fesih tarihidir. Bu nedenle işçiler iş sözleşmesinin feshinden 5 yıl sonra kullanmadıkları yıllık izinlere ilişkin dava açma hakkını kaybeder.

Kıdem ve ihbar tazminatı konusunda ise zaman aşımı süresi 10 yıldır. Kıdem ve ihbar tazminatının muaccel olduğu tarih iş sözleşmesinin fesih tarihi olduğu iş sözleşmesinin feshedildiği tarih olduğu için iş sözleşmesinin feshinden 10 yıl sonra kıdem ve ihbar tazminatına ilişkin işçinin dava açma hakkı ortadan kalkar.

Milliyet Gazetesi – 15.01.2015