Yazar: Erol GÜNER*

E-Yaklaşım / Ekim 2023 / Sayı: 370

I- GİRİŞ

İş sözleşmesiyle bir işyerinde çalıştırılmaya başlanan işçinin, işyerini ve işvereni tanıyarak çalışma koşullarını inceleyebilmesi; işverenin de işçiyi tanıyıp işçinin çalışma sisteminin işyerine uygun olduğuna karar verebilmesi için, iş sözleşmesine yasada belirtilen esaslara göre deneme süresi konulup uygulanabilmektedir. Deneme süresinde işveren, işçinin yetenek ve becerisini, işyerine uyumunu ve verimliliğini, ölçme ve değerlendirme imkânı kazanmaktadır.

Deneme süresi, hem işçi hem de işveren için tarafların iş sözleşmelerini devam ettirip ettirmemeye karar verdikleri dönemi ifade eder. Bu süreç tarafların birbirini tanımasına yardımcı olmaktadır. Aksi takdirde taraflar arasında çalışma süresi boyunca birçok anlaşmazlık çıkabilir.

Kanun koyucunun öngördüğü süreler “yasal azami” süre olduğundan taraflar kendi aralarında daha uzun bir süre belirleseler dahi bu deneme süresi olarak kabul edilmez. Aynı zamanda sözleşmede deneme süresi bulunduğunu iddia eden taraf bunu ispatla yükümlüdür.

İş sözleşmesinin kurulmasıyla birlikte işçi ve işveren hizmet akdine dayalı ve karşılıklı bazı haklar ve borçlar başlamaktadır. Deneme süresi döneminde işverenin beklentilerinin karşılanmaması halinde, iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerden daha kolay ve kısa süre içinde kurtulması mümkün olmaktadır. Aynı şekilde işçinin de işyerindeki çalışma düzenini ve şartlarını, verilen taahhütlerin ve görevlerin gerçekleşip gerçekleşmediğini, işyerine ve çalışma arkadaşlarına uyum sağlayıp sağlayamayacağını deneme dönemi içinde öğrenmesi mümkün olabilecek, eğer işçinin beklentilerinin karşılanmaması söz konusu olursa bu durumda iş ilişkisinden kısa sürede ve ek maliyete katlanmadan kurtulabilecektir.

4857 sayılı İş Yasası’nın 15. Maddesi düzenlemesi bağlamında, taraflar, iş sözleşmesine deneme süresi koyup koymamakta serbesttirler. İş sözleşmesinin, belirli süreli veya belirsiz süreli olması, sözleşmeye deneme süresi konulmasına engel değildir. İş sözleşmenin türü ne olursa olsun deneme süresi konulabilir. Tam süreli çalışanlara olduğu gibi, kısmi süreli çalışan işçiler ile de deneme süreli iş sözleşmesi yapılabilir.

II- HUKUKİ DÜZENLEME

Çalışma hayatı, iş mevzuatı esaslarına göre ve birlikte uygulanmak üzere, işçi ve işverence hazırlanıp imzalanan iş sözleşmesiyle düzenlenmektedir.

Bir iş sözleşmesinde deneme süresinin öngörülebilmesi için o sözleşmenin sürekli iş sö…