Çalışana büyümeden pay verilmesi emekliye verilmemesi aylıklar arasında fark yarattı

Posta Gazetesi – 30.10.2011

Soru:1 Kasım 1976 da işe başladım. 30 Mayıs 2002 emekli oldum. 25 yıl 209 günde 7203 gün pirim ödeyerek. Ama aynı zamanda işe başlayıp benden 4 ay önce emekli olup 5200 günden asgari ücret şartlarındaki bir kişi benden daha fazla aylık almakta benim 2003 gün fazla ödeme yapmama rağmen sigorta emekli aylığı bağlanmamda bir yanlışlık olduğuna inanmaktayım. Aydınlatırsanız çok memnun olurum.

Ahmet DEMİR

Cevap: Emekli aylığınızda yanlışlık yok. Maalesef belirttiğiniz çarpık ve adaletsiz durum yasadan kaynaklanıyor. Sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarını düzeltme gerekçesiyle son yıllarda emekli aylığı hesaplama usulü sürekli değiştirildi. Tabi’ ki sigortalının aleyhine olarak. Aynı kazanç tutarı üstünden aynı gün sayısında prim ödeyen, ancak; farklı yıllarda emekli olanlar, farklı tutarda emekli aylığı alıyor. Emekli olduğu yıl hariç, diğer tüm verileri aynı olan iki emeklinin, farklı tutarda aylık almasının hiçbir haklı gerekçesi olamaz.

Sizin durumunuza gelince; öncelikle prim ödeme gün sayısının tek başına emekli aylığı tutarını belirlemediğinin altını çizelim. Emekli aylığını prim ödeme gün sayısının yanında, üstünden prim ödenene kazanç tutarı da beliriliyor.

Emekli aylığı artışlarınız  yapılırken ülkenin kalkınmasından, gelişmesinden pay verilmedi. Oysa 4 ay önce emekli olan sigortalının prime esas kazançları; emekli olacağı tarihe kadar, hem enflasyon oranında, hem de; 1 Ekim 2008 e kadar ülkenin gelişmesinden(gelişme hızından) yüzde 100, 1 Ekim 2008 den itibaren de yüzde 30 pay verilerek güncellendi. Bu şekilde güncellenen kazanç tutarının, prim ödeme gün sayısına göre belirlenen aylık bağlama oranı kadar olan kısmı emekli aylığı olarak verildi. Oysa, emekli aylığınız enflasyon oranında artırılırken, ülke refahından (gelişmesinden) pay verilmedi. Dolayısıyla, sizden yaklaşık 8 yıl sonra, sizden 2000 gün daha az prim ödeyerek emekli olan sigortalının, sizden fazla emekli aylığı emekli olması gibi bir durum ortaya çıktı.

Bu sadece sizin başınıza gelen bir şey değil. 9.5 milyon emeklinin hemen hemen tamamında bu eşitlikten uzak, adaletsiz durum mevcut. Bundan dolayıdır’ ki tüm partiler seçim meydanlarında intibak yasası çıkartarak emekli aylıkları arasındaki eşitsizlik ve adaletsizliğe son vereceklerini ve eşitliğin sağlanacağını taahhüt ettiler. İktidar partisinin de aynı taahhüdü yapması ve   hükümet programına alması sonucu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı intibak yasası için çalışma başlattı. Yetkililerin yaptığı açıklamalardan intibak yasasında sona yaklaşıldığı anlaşılıyor. Ancak, intibak büyük bir mali yük getirdiğinden, kademeli olarak intibak yapılacağı ve önümüzdeki 3, 5 yılda nihai intibakın tamamlanacağı anlaşılıyor.

İlk etapta yaklaşık 2.5 milyon emeklinin emekli aylığında iyileştirmeye gidilecek.

Umarız tüm emeklilerin intibakı kısa sürede yapılırda, emekli aylıkları arasında kabul edilemez farklılıklar giderilir. Herkese insanca yaşabileceği tutarda emekli aylığı verilir.

Mayıs 2013 de aylığınızı bağlatır emekli ikramiyenizi alırsınız

Soru:4 Mayıs 1989 da memur oldum. 4 yıl 7 ay Bağ-Kuru birleştirdim. 25 yıl üzerinden istifalı emekli oldum. 1 Ocak 1965 doğumluyum. Kaç yaşında maaşa geçebilirim?

Orhan TEKİN

Cevap: Emekli olmak için; 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 48 yaş şartlarına tabisiniz. Fiili hizmet sürenizi tamamlayarak ayrıldığınızdan, 48 yaşınızı dolduracağınız 4 Mayıs 2013 tarihinde emekli aylığınızı bağlatabilirsiniz. Emekli ikramiyenizi de aynı tarihte alabilirsiniz.

Aylık 279 TL den az geliri olan prim ödemeden sağlık yardımı alabilir

Soru: 11 aydan beri işsizim. Gelirim yok. Eşimin sağlık sorunları var. Eşimi muayene ettirebilir miyim? Ettirebilirsem para ödemem gerekiyor mu? Ne yapmam lazım?

Cevat ASLAN

Cevap: Genel sağlık sigortasına kaydınızı yaptırırsanız, genel sağlık sigortalısı olursunuz. Eşinizde bakmakla yükümlü olduğunuz kişi kapsamında sağlık yardımı alabilir. Genel sağlık sigortası  primli sistemdir. Normalde gelir durumunuza göre prim ödeyerek sağlık yardımı alabilirsiniz. Ancak, bulunduğunuz yerdeki kaymakamlık bünyesinde bulunan birimde gelir testi yaptırmanız sonucu, aylık geliriniz asgari ücretin üçte birinden az çıkarsa(bugünkü verilere göre 279 TL’den az ise) prim ödemeden sağlık yardımı alabilirsiniz. Gelirim yok dediğinize göre, gelir testinde aylık geliriniz asgari ücretin üçte birinden az çıkacağından, prim ödemeden sağlık yardımı alabileceksiniz. 

Fazla çalışma ücretinin ödenmemesi işçi kıdem tazminatı alarak işinden ayrılabilir 

Soru: 3 yıldır özel bir şirkette çalışıyorum. Bunun 2 yılı sabah 8, akşam 7, son 6 ayıda sabah 8, akşam 6 olarak çalışıyorum. Bu zaman içersinde fazladan mesailerimde epey var. Resmi tatiller, yıllık izinlerimde buna dâhil olarak hiçbir ek ücret almadım. Bu durum işten ayrılma sebebi olur mu? İşten ayrılırsam tazminat hakkımı alabilir miyim? Bu konuda bilgi verirseniz çok sevinirim.

Erhan ZORLUTUNA

Cevap: Fazla çalışma ücretinin, ödenmemesi çalışana iş akdini haklı nedenle fesih hakkı verir. Haklı nedenle iş akdini fesih eden işçinin kıdem tazminatı alma hakkı var. İşverenden, fazla çalışma ücretinizin ödenmesini talep edin. Ödemezse, iş akdinizi fesih ederek işten ayrılmanız durumunda, kıdem tazminatını ödemek zorunda. Şayet ödemezse, iş mahkemesine dava açarak, fazla çalışmanızı mahkemede şahit ve belgelerle kanıtlamanız halinde, hakkınızı yargı yoluyla alabilirsiniz.

Emekli olmak için 875 gün daha prim ödemeniz gerek

Soru: 26 Temmuz 1961 doğumlu. Sigorta başlangıcım Şubat 1981 olup toplam 4200 gün prim ödemem var. Askerliğimi yatırırsam, ne zaman emekli olurum?

Mahmut ENGİN/İSTANBUL

Cevap: Emekli olmak için; 25 yıl sigortalılık süresi, 5075 gün prim ödeme ve 46 yaş şartlarına tabisiniz. 875 gün daha prim ödeyerek 4200 gün olan prim ödemenizi 5075 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz.

Askerliğinizi borçlanıp 2013 de emekli olabilirsiniz

Soru:14 Şubat 1961 doğumluyum. 1 Temmuz 986 da sigortalı oldum. 6 ay pirim ödemem var. 1 Haziran 1990 Tarım Bağ-Kurlu oldum. Halen Bağ-Kurum devam ediyor. Askerliğimi ödersem, ne zaman emekli olurum?

Mustafa BÜLBÜL

Cevap: 20 ay askerlik yapmış olmalısınız. Askerliğinizi borçlanmanız halinde, Bağ-Kurda emekli olmak için; 25 tam yıl prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabi olursunuz.

Askerlik borçlanmasından sonra, ara vermeden prim ödeyerek toplam prim ödemenizi 25 tam yıla tamamlayacağınız 1 Nisan 2013 tarihinde emekli olabilirsiniz.