Yazar: Çetin SONKAYA*

E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

I- GİRİŞ

Sendika üyeliği, işçi kuruluşu ve şubelerinin organlarına (Konfederasyon, sendika veya şubelerinin yönetim, denetleme ya da disiplin kurullarında) seçilme, bu organlara üye seçiminde oy kullanma ve daha önemlisi bağıtlanan toplu iş sözleşmesinden faydalanma açısından önemli bir müessesedir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda ve Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelikte yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan işçilerin sendika üyeliklerinin akıbetine dair hükümler bulunmaktadır. Normlar hiyerarşisinin ilkeleri dikkate alınarak, 6356 sayılı Kanun’un 19. maddesi ve anılan Yönetmeliğin ilgili hükümlerinin yorumlanış biçimi; bu statüdeki işçilerin sendika üyeliklerinin geçerliliği ve dolayısıyla toplu iş sözleşmesinden faydalanabilme esaslarında farklı uygulamalara neden olabilecektir. Mevzuat riskinin yönetilmesine katkı sağlamak amacıyla çalışmamızda;  Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan işçilerden aktif çalışanların istihdam edildikleri işyerinde geçerli olan toplu sözleşmeden faydalanma esasları senaryolar üzerinde somutlaştırılmaya çalışılacaktır.

II- İŞÇİ SENDİKASI ÜYELİĞİ

İşçi sendikasına üye olmak serbesttir. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamaz([1]).

On beş yaşını dolduran ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunun hükümlerine göre işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilir([2]).

İşçi(ler) aynı işkolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya üye olamaz. Bu hükme aykırı şekilde birden çok sendikaya üye olunması hâlinde sonraki üyelikler geçersizdir. Ancak aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait işyerlerinde çalışan işçiler, aynı işkolunda çalıştıkları işyeri sayısı kadar sendikaya üye olabilir. Ancak, işçilerin bu hükme aykırı şekilde birden çok sendikaya üye olmaları halinde sonraki üyelikler geçersizdir([3]).

Bir işyerinde yardımcı işlerde çalışan işçiler de, işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilir([4]).

III- İŞÇİ SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAZANILMASI

(İşçi) Sendika üyeliğinin kazanılması 6356 sayılı Kanun’un 17. maddesinin 5. maddesi ve Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi İle Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesine düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre;

Sendika üyelik başvurusu, işçi tarafından e-Devlet kapısı üzerinden yapılır. Üyelik bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşır. Üyelik, yetkili organın (Sendika tüzüğünde belirlenen ve sendika üyeliğine kabul ve ret işlemlerinde yetkili olan organ) e-Devlet kapısı üzerinden otuz gün içerisinde başvuruyu kabulü ile kazanılır. Üyeliğin başlangıç tarihi, yetkili organ tarafından üyelik başvurusunun e-Devlet kapısı üzerinden kabul edildiği tarihtir. Üyelik başvurusu, yetkili organ tarafından otuz günlük süre içerisinde reddedilmediği takdirde otuzuncu günün sonunda üyelik talebi kabul edilmiş sayılır.

Başvuru sahibi, yetkili organ tarafından üyelik başvurusuna işlem yapılıncaya kadar e-Devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunu geri alma hakkına sahiptir.

Yetkili organ, üyelik başvurusunu e-Devlet kapısı üzerinden reddedebilir. Haklı bir neden gösterilmeden üyelik başvurusu kabul edilmeyenler, bu kararın kendilerine tebliğinden itibaren otuz gün içinde dava açabilir. Mahkemenin kararı kesindir. Mahkeme kararı ile kazanılan üyeliğin başlangıç tarihi, üyelik başvurusunun yetkili organ tarafından reddedildiği tarihtir.

Mahkemenin davacı lehine karar vermesi halinde, işçi mahkeme kararını Bakanlığa bildirir; bu karar Bakanlık tarafından e-Devlet kapısına tanımlanır.

IV- TOPLU İŞ MEVZUATINDA İŞÇİ SENDİKA ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ

Sendika üyeliğini sona erdiren sebepler 6356 sayılı Kanunda(