Yazar: Murat ÖZDAMAR*

E-Yaklaşım / Haziran 2024 / Sayı: 378

I- GİRİŞ

İş kazası veya meslek hastalığına bağlı sürekli iş göremezlik hali, süre ile sınırlı olmayan, tedavi uygulandığı halde kaza veya hastalığa uğramadan önce yürüttüğü mesleğini bir daha hiç yürütemeyecek durumda olan veya mesleğini sürdürmekle birlikte meslekte kazanma gücünü sürekli ve belirli bir oranda kaybetme halidir. Dikkate alınacak meslek ise iş kazasına/meslek hastalığı öncesi yürütülen asıl iştir([1]). Sürekli iş göremezlik derecesi, işe bağlı meslek gücü kaybına göre % 0,00 ile % 100,00 arasında olabilir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun([2]) 19. maddesi hükmüne göre, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum sağlık kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, “Sürekli İş Göremezlik Geliri” almaya hak kazanır.

İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, 17. madde gereğince tespit edilecek aylık kazancının % 70’i, 55. maddenin ikinci fıkrasına göre güncellenerek 34. madde hükümlerine göre gelir olarak ödenir (5510, m.20/I).

Bu çalışmada, 5510 sayılı Kanun ve 506 sayılı Kanun([3]) gereği bağlanan gelirlerin hesaplaması, artırılması ve alt sınır gelir tutarına yükseltilmesi irdelenecektir.

II- 5510 SAYILI KANUNA GÖRE SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ HESAPLAMA YÖNTEMİ

İş kazası veya meslek hastalığına bağlı sürekli iş göremezlik gelirinin hesaplanabilmesi için öncelikle sigortalının gelir hesabına esas günlük kazancının tespit edilmesi gerekir.

İş kazası veya meslek hastalığı halinde bağlanacak sürekli iş göremezlik gelir hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının, meslek hastalığı halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, (SPEK) bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır (5510, m.17/I).

Oniki aylık dönemde sigortalı olarak çalışması bulunmayan (ücret ödemesi olmayan) sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği SPEK toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle; çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas tutulur (5510, m.17/II).

İş göremezlik gelirine esas günlük kazançlarının hesabında; prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük ortalama ücrete, % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz. İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz (5510, m.17/III).