Yazar: Özkan AYKAR*

I- GİRİŞ

193 sayılı Kanun’un 18. maddesinde serbest meslek kazanç istisnasından yararlanan mükellefler ve istisna kapsamında olan eserler sayılmış olup, söz konusu maddede hangi hâsılatın istisna kapsamında olduğu da ayrıca belirtilmiştir. Buna göre; anılan istisnadan yararlanma hakkı; müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı, mucitler ve bunların kanuni mirasçılarına tanınmıştır. İstisna kapsamına; şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserler ile ihtira beratları girmektedir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. maddesine 7194 sayılı Kanun’un 10. maddesi([1]) ile “Bu madde kapsamındaki kazançları toplamı 103. maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşanlar bu istisnadan faydalanamazlar. Bu durumda olanların, 94. maddenin birinci fıkrası kapsamında tevkifat yapma yükümlülüğü yoktur.”([2]) şeklinde fıkra eklenerek yürürlüğe girmiştir. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslara ise 311 seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde([3]) yer verilmiştir.

Bu yazımızda, serbest meslek kazançlarında istisna uygulamalarının Gelir Vergisi Kanunu, KDV ve Vergi Usul Kanunu açısından değerlendirilmesine yönelik bilgilere ve açıklamalara yer verilecektir.

II- SERBEST MESLEK KAZANÇLARI

Serbest meslek faaliyeti, Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. Maddesinde “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesinde doğan kazançlar da, serbest meslek kazancıdır.” şeklinde tanımlanmıştır.

Serbest meslek erbabı GVK’nın 66. maddesinde, “ Serbest meslek faaliyetini mütat meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez.

Bu maddenin uygulanmasında:

• Gümrük Komisyoncuları, bilumum borsa ajan ve acenteleri, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar;

• Bizzat serbest, meslek erbabı tarifine girmemekle beraber serbest meslek erbabını bir araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle veya sair suretlerle serbest meslek kazancından hisse alanlar.