Özkaynak Kalemlerinin Düzeltilmesi

Yazarlar: Süleyman YÜKÇÜ*

Yılmaz İÇERLİ**

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

I- GİRİŞ

Enflasyon düzeltmesi eğitimleri ve uygulamaları sıra gözetmeksizin devam etmektedir. Bir çok meslek mensubu enflasyon düzeltmesi uygulamasının haksız bir vergilendirme olduğunu ifade etmektedir. Meslek mensupları, enflasyon düzeltmesi uygulandığında bilançolardaki parasal olmayan varlıklar tutarı hep büyük tutarlarda ve önemli olduğundan işletmelerin enflasyon düzeltme kârı elde etmelerinin büyük olasılık olduğunu düşünmektedirler. Parasal olmayan varlıklar 2023 yılı sonu itibari ile bilançoda yer aldıklarından yani elden çıkartılmadıklarından gerçekleşmemiş bir kâr söz konusu olmaktadır. Maliye Bakanlığı’nın böylesine gerçekleşmemiş bir kâr üzerinden vergi almasını haksız bir uygulama olarak görmektedirler.

İşletmenin sahip olduğu bir maddi duran varlık, örneğin binalar hesabında 10 TL tarihi değerle bir bina bulunduğunu varsayalım. Enflasyon düzeltme uygulaması sonucunda bu binanın 100 TL değere ulaştığını varsayalım. Düzeltilmiş olmasına rağmen bu binanın gerçeğe uygun değeri yani alım satım söz konusu olduğunda ödenmesi gereken tutar 1.000 TL olabilir. Bu küçük örnekte gerçek enflasyon kârı 990 TL olması gerekirken 90 TL olacaktır. Burada enflasyon kârının farklı oluşması tercih edilen endeksle ilgili olmaktadır. Bilindiği gibi Maliye Bakanlığı’nın enflasyon düzeltme uygulamasında kullanılacak olan endeks Yİ-ÜFE, standartlara göre dikkate alınacak endeks Yİ-TÜFE. Daha bir çok endeks düzeltme işleminde kullanılabilir. Burada bir endeksin doğru ifade ettiğini kabul ederek uygulama yapılmaktadır. Ancak seçilen endeksten daha doğru sonuç verecek başka endeksler de söz konusu olabilir. Bu bir varsayımdır. Amaç mali tablonun doğru ifade etmesi olmasına rağmen seçilen endeksin o sektörün özelliklerini iyi yansıtmaması nedeniyle tam doğru mali tabloya ulaşmak mümkün olmayabilir.

Bu makalenin amacı bilançonun önemli hesap gruplarından bir tanesi olan “özkaynaklar” hesap grubuna ilişkin düzeltmelerin nasıl yapılacağını örneklerle açıklamaktır. Uygulamacılara bir öneri getirmektir. Sonuçta enflasyon düzeltmesi, kârı artırıcı bir etki mi yoksa azaltıcı bir etki mi gösteriyor bu sonuçlar daha sonra yapılacak araştırma sonuçlarına göre elde edilecek bulgularla ortaya konulacaktır.

II- ÖZKAYNAK KALEMLERİNİN DÜZELTİLMESİ

Özkaynak kalemleri parasal olmayan kaynak kalemleridir ve bu gruptaki kalemler de parasal olmayan kalemlerin düzeltilmesinde kullanılan formül yardımıyla düzeltilirler.

Özkaynak grubunun toplu olarak düzeltilmiş değeri aslında, düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş yabancı kaynak toplamının çıkarılmasıyla bulunabilir. Ancak bulunacak bu tutar enflasyon kaybı ve kazancını da içereceğinden muhasebe standartları, kalemlerin ayrı ayrı düzeltilmesi gerektiğini ifade etmektedir.

Bu gruptaki net dönem kârı düzeltilmiş gelir tablosundan elde edilmektedir. Yeniden değerleme değer artış fonları enflasyon muhasebesi uygulamasında tablolardan tüm etkileriyle birlikte çıkarıldıklarından, bu fonlara ilişkin işlem yapılmaz.

İlk yıl uygulamasında, dönem başı bilançosunda ödenmiş sermaye hariç diğer kalemler topluca geçmiş yıl kârları ya da zararları olarak raporlanabilir. Ancak dönem sonu bilançosunda yedekler de dâhil tüm kalemlerin düzeltilmesi gerekmektedir.

Örnek: Sermayenin Düzeltilmesi

“Onur İşletmesi” 10 Mart 2020 tarihinde 5.000.000 TL sermaye ile kurulmuştur. Sermaye toplamı farklı tarihlerde, taahhütler farklı şekillerde yerine getirmiştir. Sermaye tutarının yerine getirilme tarihleri aşağıdaki gibidir;