Yazar: Ahmet AĞAR*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun (a) bendine göre, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar. Hizmet akdine tabi olarak ve ücret karşılığında işyerinde fiilen çalıştığı halde, işverenler tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeyen, sigorta primine esas kazancının veya gün sayılarının eksik bildirildiğini tespit eden işçiler, iş mahkemesine başvurarak hizmet tespiti için veya aldığı ücretinin SGK’ya eksik bildirildiği ile ilgili dava açabilirler.

Hizmet akdi ile ve ücret karşılığında fiilen çalıştığı halde, SGK’ya sigorta bildirimi yapılmadan çalışan işçilerin sigortasız geçen bu çalışma sürelerini sigortalı hale getirmek için açtıkları davalara Hizmet Tespit Davası denir.  

Hizmet tespit davasını işçinin bizzat kendisi, eğer işçi ölmüş ise hak sahipleri de zaman aşımı süresi geçmeden açabilirler.

Bilindiği gibi, 5510 sayılı Kanuna göre, Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca işyerinde fiilen yapılan tespitlerde ve kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatlarına göre yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerde kayıt ve belgelere dayanmaksızın çalıştığı belirlendiği halde, hizmetlerin veya prime esas kazançlarının Kuruma bildirilmediği anlaşılan veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yönelik hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı dikkate alınmaktadır. Resmi kayıt ve belgelere dayanmayan hizmet süreleri dikkate alınmamaktadır.

5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinin 9. bendine göre, aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurum’ca tespit edilemeyen sigortalılar, sigortasız çalıştıkları hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak en geç beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları mahkeme kararı ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınır.

II- HİZMET TESPİT DAVALARINDA ZAMAN AŞIMI SÜRESİ

İşçiler, sigortasız olarak çalıştıkları hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak en geç beş yıl içerisinde ilgili iş mahkemesine başvurarak sigortasız çalıştığı sürelerin hizmetine sayılması talebinde bulunarak dava açabilirler. Beş yıllık süre hak düşücü bir süredir.

Hizmet tespit davasını işçinin kendisi açabileceği gibi, işçinin ölmesi halinde hak sahipleri de keza aynı konu için dava açabilir. Hak sahiplerinin hizmet tespit davasına dair beş yıllık zamanaşımı süresi sigortalının ölüm tarihinden itibaren başlar.

III- HİZMET TESPİT DAVALARINDA ZAMAN AŞIMINI KESEN BELGELER

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 13.06.2019 tarih ve Esas: 2018/6120, Karar: 2019/4340 sayılı kararında, “İşe giriş bildirgesi verilmesi durumunda hak düşürücü süreden bahsedilemeyeceği gibi, çalışanların sigorta müfettiş raporu ile saptanması durumunda da hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemeyeceği açıktır.” denmektedir. 

Hizmet tespit davaları ile ilgili olarak Yargıtay’ın vermiş olduğu yerleşik kararlarına göre, 5 yıllık zaman aşımı süresini kesen durumlar ve belgeler şunlardır:

1-   İşveren tarafından davalı işçi için Sosyal Güvenlik Kurumuna İşe Giriş Bildirgesi verilmiş ise,

2-   Dört aylık dönem bordrosu verilmiş ise,

3-   Müfettiş tarafından çalıştığına dair durum tespit tutanağı tutulmuş ise,

4-   İşveren imzalı ücret tediye bordrosu ile davalı işçiye ücret ödemiş ise,

5-   İşveren tarafından davalı işçiye ihbar, kıdem tazminatı veya ücret ödenmiş ise,

Hizmet tespit davalarında 5 yıllık zaman aşımı süresi uygulanmaz.

IV- HİZMET TESPİT DAVASI NEREDE VE KİMLER ALEYHİNE AÇILIR

İşveren aleyhine hizmet tespit davası açılırken Sosyal Güvenlik Kurumu da davalı olarak gösterilmelidir. Hizmet tespit davası, Sosyal Güvenlik Kurumu aleyhine açılacak davalarda yetkili mahkeme, işçinin çalıştığı işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nün bulunduğu yerdeki iş mahkemesidir.