Yazar: Fahrettin YÜKSEK

E-Yaklaşım / Ağustos 2024 / Sayı: 380

I- GİRİŞ

Asgari işçilik uygulaması, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kayıt dışı istihdamla mücadele için başvurduğu yöntemlerden birisi hatta belki en önemlisidir. Bu yöntemde kimi işyerlerinde veya yapılan işlerde, SGK’ya bildirilmesi gereken asgari çalışma gün sayısı ve/veya prime esas kazanç tespiti yapılmaktadır. Özel bina inşaatları ve ihale konusu işler başta olmak üzere bütün işyerlerinde asgari işçilik uygulaması yapılabilmektedir. İhale konusu işler ile özel bina inşaatlarında asgari işçilik kural olarak yapılırken, diğer işyerlerinde ihbar, şikayet, makul şüphe vb. durumlarda istisnai olarak uygulanmaktadır. Bu uygulamada işveren tarafından fiilen bildirilen ile SGK tarafından tespit edilen işçilik tutarı arasında fark bulunması halinde, fark işçilik tutarı her hangi bir kişinin sigortalığı sağlanmaksızın tabiri caizse bir nevi hava parası gibi işverenlerden tahsil edilmektedir. Normal şartlarda fiilen çalışanlarını verdiği ücret üzerinden sigortalı beyan eden işyerlerinde asgari işçilikten hesabından kaynaklı fark çıkma durumu çok ihtimal dahilinde olmayıp, daha çok işçilerini sigortasız çalıştıran ya da sigortalılarının gün ve/veya prime esas kazançlarını SGK’ya eksik bildiren işyerlerinde asgari işçilik farkı doğmakta işverenler de bu ihtimalin önüne geçmek için işyerinde fiilen çalışmadığı halde başta aile veya yakın çevresindekileri işyerlerinde sigortalı beyan etmektedirler. Makalemizde, SGK tarafından asgari işçilik hesabının istisnasız olarak yapıldığı ve en yoğun olarak uygulandığı inşaat işlerinde bu husustaki sık karşılaşılan durumlar ile sigortalılar ve işverenlerin karşı karşıya oldukları risklere değinmeye çalışacağız.

II- YASAL MEVZUAT VE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun asgari işçilik uygulaması ve uzlaşma başlığı altında yer alan 85. maddesinde “İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır.