Yazar: Eyüp Sabri DEMİRCİ*

E-Yaklaşım / Ocak 2024 / Sayı: 373

I- GİRİŞ

5510 sayılı Kanun’un 85/2. fıkrasına göre;

. Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurum’ca araştırılmakta, 

. Bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olması halinde, eksik bildirilmiş olan işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı varsa gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilmektedir.

Tebliğ edilen prim borcu kesinleştiği takdirde Kurum’ca ödenmeyen prim alacağının takip ve tahsilatına geçilmesi mümkün olduğu gibi kesinleşen borçların ödeme vadesi geçtiği takdirde bu borçlar işverenlerin uygulamada olan prim teşviklerinden yararlanmalarına engel olmakta, ayrıca ihalelere katılmak üzere veya devlet yardımı teşvik ve destelerden yararlanılabilmesi için ihtiyaç duyulan borcu yoktur yazısının alınamamasına da neden olmaktadır.

Fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının kesinleşme süreci işverenler nezdinde bu kadar önemli iken, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde 18.08.2021 tarihli Resmi Gazete’de yapılan değişiklikle birlikte uygulama, 5510 sayılı Kanun hükmüne uygun düşmemesine rağmen işverenlerin aleyhine olacak şekilde genişletilmiştir.

II- KANUN VE YÖNETMELİK ARASINDAKİ ÇELİŞKİ

5510 sayılı Kanun’un 85/2. fıkrasında “… yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, 89. madde gereği hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç kesinleşir. Kuruma verilecek taahhütnamede üstlenilen ödeme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde, işveren hakkında 88. ve 89. maddeler uyarınca işlem yapılır. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme zammının ödenmemesi, taahhütname verilmemesi veya Kurum’ca işyerinin denetlenmesine gerek görülmesi durumunda Kurum’ca inceleme yapılır.” hükmü yer almaktadır.

Kanunda yer alan bu düzenlemelere istinaden asgari işçilik araştırması sonrası işverene tebliğ edilen fark işçilikten kaynaklanan prim borcunun kesinleşmiş sayılabilmesi için ya borcun ödenmiş olması ya da ödeneceğinin işverence taahhüt edilmiş olması gerekiyor.

Ne var ki, 5510 sayılı Kanun’un sosyal sigorta işlemlerine ilişkin usul ve esaslarını düzenlemek amacıyla çıkartılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin (SSİY) 112/3. fıkrasında yer alan “İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödeneceğinin ve daha sonra Kurum’un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılması istenilmeyeceğinin bir dilekçe ile bildirilmesi hâlinde, borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır.” şeklindeki açıklama, 18.08.2021 tarihli ve 31572 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle, “İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi veya itirazda bulunulmaması halinde borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır.” şeklinde değiştirilmiştir.

III- BAKANLAR KURULU KARARIYLA ÇIKARTILAN YÖNETMELİK

Fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının kesinleşme süreci Bakanlar Kurulu kararı ile çıkartılan Sosyal Güvenlik Kurumu Prim Ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi Ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikte de Kanun hükmüne uygun bir şekilde açıklanmış ve sözkonusu Yönetmelik halen yürürlüktedir.

Konuyla ilgili olarak Hakediş Yönetmeliği’nin 27/3. Fıkrasında “Ünitece, ihale konusu işle ilgili olarak yapılacak araştırma işlemi sonucunda, yeterli işçilik bildirilmiş olduğunun ve işi üstlenenin ihale konusu işle ilgili olarak Kuruma borçlarının bulunmadığının anlaşılması halinde, ilişiksizlik belgesi düzenlenir. Yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğunun anlaşılması halinde, fark işçilik miktarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, faaliyet süresinin son ayına maledilir. Bu suretle tahakkuk ettirilen prim tutarı, gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmek üzere işverene tebliğ olunur. Ünitece hesaplanan borcun yapılan tebligata rağmen ödenmeyeceğinin bildirilmesi veya tebligatta belirtilen süre içerisinde cevap verilmemesi halinde, ünite, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti amacıyla, ihale konusu işin hakediş tutarını dikkate alarak durumu, incelenmek üzere Sosyal Güvenlik Kontrol Memurluğu servisine ya da Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’nın ilgili birimine intikal ettirir.” şeklinde açıklama yapılmıştır.

IV- 2013/11 SAYILI GENELGE

Sosyal Güvenlik Kurumu’nca çıkartılan 2022/11 sayılı Genelge ile 2011/13 sayılı Genelgenin Fark İşçilik Borçlarının Kesinleşmesi başlıklı 9.23 numaralı bendi “İhale konusu işler ile özel nitelikteki inşaat işyerlerinden yapılan araştırma işlemi sonucunda tespit edilen ve Kuruma bildirilmediği anlaşılan asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, aksine bir tespit olmaması hâlinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek tahakkuk ettirilmek suretiyle gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi veya itirazda bulunulmaması halinde borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır.” şeklinde değiştirilmek suretiyle SSİY’de yapılan değişikliğe uygun hale getirilmiştir.

V- SONUÇ

Yasa’da asgari işçilik araştırma işlemi sonucunda hesaplanan ve işverene tebliğ edilen fark işçilik borcunun kesinleşmesi iki şarta bağlanmıştır.

Bu şartlardan;

. Birincisi tebliğ edilen prim borcunun ödenmesi,

. İkincisi ise işverence prim borcunun &oum…