I- GİRİŞ

Vergi Usul Kanunu’nda değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti olarak tanımlanmıştır. Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur. Değerlemeye konu varlığın doğru bir şekilde değerlemesi vergi matrahının da vergi kanunlarına uygun şekilde tespiti yönünden önem arz etmektedir.

Vergilemede dönem sonu işlemleri büyük öneme sahiptir. Bu itibarla vergilerin doğru bir şekilde beyanı açısından değerleme işlemlerinin mevzuata uygun olarak yapılması gerekmektedir.

VUK’un 258. maddesine göre değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir. Vergi Usul Kanunu’nun 261. maddesinde değerleme ölçüleri düzenlenmiştir. Söz konusu maddede daha önce sekiz adet değerleme yöntemine yer verilmiş iken 7338 sayılı Kanun’un 26. maddesiyle “Alış Bedeli” de değerleme ölçülerine eklenmiştir.

II- DEĞERLEME KAVRAMI

Değerleme, varlıkların vergi matrahının hesaplanmasında kullanılan takdir ve tespit şekli olarak tanımlanır. Değerleme, sayılan varlıkların hangi fiyattan veya tutardan envanter defterine yazılacağını tespit etme işlemidir.

Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur.

Değerlemede, iktisadi kıymetlerden her biri tek başına nazara alınır. Teamülen aynı cinsten sayılan malları ve düşük kıymetli müteferrik eşyayı toplu olarak değerlemek caizdir.

VUK’un 261. maddesine göre değerleme ölçüleri aşağıdaki gibidir.

1- Maliyet bedeli,

2- Borsa rayici,

3- Tasarruf değeri,

4- Mukayyet değer,

5- İtibari değer,

6- Vergi değeri,

7- Rayiç bedel,

8- Emsal bedeli ve ücreti,

9- Alış bedeli.

A- MALİYET BEDELİ

VUK’un 262. maddesine göre maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder.

Aşağıda sayılan giderler de maliyet bedeline dâhil edilir(1):

a) İktisadi kıymetin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili; gümrük vergileri, gümrük komisyonları, yükleme, boşaltma, nakliye ve montaj giderleri,

b) İk…