Yazar: Arif TEMİR*

E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

I- GİRİŞ

4857 sayılı İş Kanunu’nun düzenlemiş olduğu esnek çalışma düzenlemelerinden biride denkleştirme esasına göre çalışma sistemidir. Denkleştirme esasına göre çalışma, belirli bir zaman dilimi içerisinde haftalık çalışma sürelerinin üzerinde ve altında yapılan çalışmaların ortalamasının haftalık 45 saati geçmeyecek şekilde taraflarca yazılı olarak kararlaştırılmasıdır. Bu çalışma sisteminde de Çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak muhafaza edilmiştir. Haftalık çalışma süresinin iş günlerine eşit ölçüde bölünmesi kuralına esneklik getirilerek, sözleşmelerle haftalık normal çalışma süresinin işyerinde haftanın çalışılan günlerine farklı bir şekilde dağıtılabileceği kabul edilmiştir. Bu arada işçilerin sağlıklarını korumak amacıyla, Avrupa Birliği’nin değişik 23.11.1993 tarih ve 93/104 sayılı Direktifi’ne uygun olarak, 24 saat içinde işçiye kesintisiz 12 saatlik bir dinlenme olanağı sağlayacak şekilde günlük çalışma süresinin bir işçi için en fazla ara dinlenmeleri hariç 11 saat olması benimsenmiştir([1]).

Genel anlamda çalışma süresi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. maddesinde ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Yönetmelik denkleştirme esasına göre çalışmanın usul ve esaslarını da düzenlemiştir. Bu yazımızda; 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelik kapsamında denkleştirme esasına göre çalışmanın usul ve esaslarını açıklamaya çalışacağız.

II– DENKLEŞTİRME ESASINA GÖRE ÇALIŞMA

A- DENKLEŞTİRME ESASINA GÖRE ÇALIŞMA

Denkleştirme esasına göre çalışma, belirli bir zaman dilimi içerisinde haftalık çalışma sürelerinin üzerinde ve altında yapılan çalışmaların ortalamasının haftalık 45 saati geçmeyecek şekilde taraflarca yazılı olarak kararlaştırılmasıdır.

Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir. Burada üzerinde durulması gereken konu iş sözleşmesi ile denkleştirme esasına göre çalışmanın kabul edilip edilmeyeceğidir. Denkleştirme esasına göre çalışma işin yoğunluk durumuna göre belirleneceğinden iş sözleşmesi ile bu hususu önceden belirlemek çok güçtür. İş sözleşmesinde belirtildiği gibi hiç sapma olmadan haftalık çalışma sürelerine aynen uyulursa iş sözleşmesi ile de taraflar denkleştirme esasına göre hangi dönemlerde çalışma yapabileceklerini belirleyebilirler. Bize göre en makul olanı, her denkleştirme süresi için denkleştirme esasına göre çalışma (iş) sözleşmesi (Ek) düzenlenmesidir.

Denkleştirme iki aylık süre içinde yapılabilecek ve bu süre toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilecektir. Turizm sektöründe diğer sektörlerden farklı olarak dört aylık süre içerisinde denkleştirme uygulaması yapılabilir.

Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği kapsamında çalışanlar için denkleştirme süresi 6 aydır. Bu yönetmelik kapsamına çoğunlukla uzun yollarda araç kullananlar girmektedir.

Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır.

Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri İş Süreleri Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre işverence belirlenir. Denkleştirme