Yazar: Orhan BAYTEKİN*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

Uzun yıllar vergi mevzuatımızda işverenlerin yanında çalıştırdığı personeller için yapmış olduğu birtakım harcamalar hem işveren hem de çalışanlar açısından vergi sorunsalı ile karşı karşıya gelmiştir. Ücretli olarak işverenin yanında çalışan personeller için verginin etkisini biraz azaltabilmek için gelir vergisi kanununda bir takım maddeler bulunmaktadır. Ücretli olarak çalışanlar için kanundaki en önemli istisna maddesi 23. madde de kendine yer bulmuştur. Hazine ve Maliye Bakanlığı güncel değişimleri göz önüne alarak 23. maddeyi günümüz koşullarına uygun hale getirmektedir. Bunlardan bir tanesi de işyerinde çalışanlara verilen yemeklerle ilgilidir. Bu yazımızda ücretli çalışanlara işyerinde sağlanan yemek menfaatinde meydana gelen değişikliklere değinmeye çalışacağız.

II- PERSONELE YEMEK MENFAATİ SAĞLAMANIN VERGİSEL DURUMU

İşverenin yanında çalışanların elde ettiği gelir 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtildiği üzere ücret olarak tanımlanmaktadır. Ücretin en temel özelliği bir işveren tarafından yönetilme, iş yerine bağlı olma ve hizmet verme borcu karşılığında elde edilmesidir. Yani sermaye-emek organizasyonu yoktur, ilmi veya mesleki bir uzmanlık neticesinde şahsi sorumluluk altında yapılan bir faaliyet bulunmamaktadır. İşverenin talimatları doğrultusunda yapılması gereken işler belirlenmekte ve kendisine verilen işleri yapması beklenmektedir. Çalışanın sorumluluğu işveren ile arasındaki özel iş ilişkisi sözleşmesinden kaynaklanan edinimleri yerine getirmekle sınırlıdır.

Ücretlinin vergisel anlamda ödevleri işveren tarafından sorumlu sıfatı ile yerine getirilmekte ancak Gelir Vergisi Kanunu 86.maddede belirlenen sınırlar aşıldığı takdirde yıllık gelir vergisi beyanı ile beyan edilmektedir. Ücretin vergisel anlamda mevzuatı çok geniş olmakla beraber bu yazımızda işyerinde yemek verilmesi ve verilmemesi hallerinde çalışana nakit yapılan ödemelerde meydana gelen değişiklik anlatılacaktır.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61.maddesinde “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.” şeklinde tanımlanmıştır. Yani çalışana aylık maaş ödemesi dışında sağlanan bütün menfaatler ücret tanımına girmektedir. Aynı Kanun’un 23. maddesinde çalışana maaş dışında yapılan veya sağlanan faydaların hepsini ücret olarak kabul etmekle beraber bazı faydaların vergi dışı bırakılması sağlanmıştır. Yazımızın konusunu oluşturan 8.fıkrada belirtilen yemek ödemesi yeni haliyle şu şekildedir.

8. Fıkranın eski hali:

(İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin (323 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2023 yılı için 110 TL) (317 GVK genel tebliğ ile 2022 yılı için 34 TL) 51 Türk lirasını aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakden yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.)

8. Fıkranın yeni hali:

Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (7420 sayılı Kanun’un 2. maddesiyle değişen parantez içi hüküm, Yürürlük: 01.12.2022) (İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını (324 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2024 yılı için 170 TL) aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir.)

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23.maddesi 8. fıkrasında yapılan değişiklik sonrasında dikkat edildiği üzere personele nakit olarak ödenen tutarlarda artık gelir vergisi istisnasına konu edilmektedir.

Yapılan bu değişiklik 01.12.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girdiğinden bu tarihten sonra işveren tarafından personele yemek ücreti adı altında yapacağı nakit ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacak ve muhtasar beyanname ile beyan edilmeyecektir. Her ne kadar kanun maddesi yazdığımız şekilde anlaşılsa da 30.12.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 322 seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde gerekli açıklamalar yapılmıştır.

322 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin 3. maddesinde hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde istisna uygulamasının işyeri ve müştemilatında nakit ödeme yapılmaksızın verilmesi hali, hazır yemek veren işletmelerden yemek satın alıp işyeri ve müştemilatında verilmesi hali, yemek hizmeti veren işletmelerde yemek yenilmesi hali ve yemek hizmetinin yemek kartı ve  yemek çeki satın alarak personele verilmesi hali açıklanmış olup maddenin özet hali şu şekildedir.

1- Hizmet erbabına nakit ödeme yapılmaksızın yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde;

a) İşverenlerce, hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın,

b) İşverenlerce, hazır yemek hizmeti veren mükelleflerden satın alınan yemeğin, işyerinde veya müştemilatında hizmet erbabına verilmesi durumunda sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın,

c) İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyip yemek hizmeti veren işletmelerde bu hizmetin sağlandığı durumlarda, bu işletmelere yapılan ödemelerin her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 Türk lirasını aşmayan kısmı,

ç) İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmediği ve yemek hizmetinin, yemek kartı ve/veya yemek çeki hizmeti veren işletmelerin yemek kartlarına yükleme yapılmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle verildiği durumlarda, her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2024 yılı için 170 Türk lirasını aşmayan kısmı, gelir vergisinden istisnadır.

Tebliğin 3.maddesi Gelir Vergisi Kanunu’nun 23.maddesinin 8. fıkrasının eski halini anlatmak için yeterlidir. Ancak yapılan değişiklik sonrasında ki durum ilgili tebliğin 4. maddesinde açıklanmıştır. Şu şekildedir.

İşverenlerce hizmet erbabına nakit olarak verilen yemek bedelinde istisna

MADDE 4- (1) 7420 sayılı K…