Yazar: Erdem AZMAN*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

30 Aralık 2023 tarihli ve 32415 sayılı Resmî Gazete’de([1])([2]) yer almaktadır.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasına, 22.12.2021 tarihli ve 7349 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile eklenen (18) numaralı bent; 01.01.2022 tarihinden itibaren asgari ücrete kadar olan ücretlerin gelir vergisinden istisna tutulması gerektiğine dair hüküm ifade etmektedir.

Ayrıca 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (2) sayılı tablonun “IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili kâğıtlar” başlıklı bölümünün (34) numaralı fıkrasında yer alan “ücretlere ilişkin kağıtlar” ibaresinden sonra gelmek üzere (Bu maddenin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen ücretlerde istisna, aylık brüt ücrete isabet eden kısım için uygulanır.) şeklinde parantez içi hüküm eklenmiştir.

Bu kapsamda bilirkişi, resmi arabulucu ve uzlaştırmacı ücretlerinden kaynağında kesilen vergilerin yukarıda yer alan vergi istisnalarından yaralanması mümkün müdür? Bu sorunun cevabını İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 28.07.2022 tarih ve 391652 sayılı Özelgesi([3]) ışığında cevaplandıralım.

II- ÜCRETİN TARİFİ VE TEVKİFATI

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesi ücreti;

“Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.

Bu Kanun’un uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır.

1. 23. maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları;

2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;

3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, İl genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel Kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

5. Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.

7. Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar.” olarak tarif etmiştir.

Aynı Kanun’un 94. maddesinin birinci fıkrasında “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zırai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.” hükmüne yer verilmiş, aynı fıkranın (1) numaralı bendinde ise; “hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61. maddede yazılı olup, ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç) 103 ve 104. maddelere göre” tevkifat yapılacağı hükme bağlanmıştır.

Ayrıca yapılan bu tevkifatların, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 15.07.2008 tarihli 2008/6 Seri No.lu Uygulama İç Genelgesi’nde belirtildiği üzere “…muhtasar beyanname verme zorunluluğu bulunmayanların, bilirkişi, resmi arabulucu ve tanıklara bu sıfatları dolayısıyla ödedikleri ücretler üzerinden tevkif ettikleri vergileri, yetki alanı içinde bulundukları vergi dairelerine… Bilirkişilere, Resmi Arabuluculara ve Uzlaştırmacılara Bu Sıfatları Dolayısıyla Ödenen Ücretler Üzerinden Yapılan Tevkifata İlişkin Bildirim” formu ile vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir.

III- GELİR VERGİSİ İSTİSNASININ KAPSAMI

319 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin([4]) “İstisnanın kapsamı ve uygulaması” başlıklı 4. maddesinin (1). fıkrasında “7349 sayılı Kanunla, 193 sayılı Kanun’un 23. maddesinin birinci fıkrasına eklenen (18) numaralı bent ile 01.01.2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir.