Yazar: Ferhat FAHRAN*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

“Demokrasi İnsanları Sayar, Halbuki Onları Tartmak Gerekir.”

Ludwig WİTTGENSTEİN

I- GENEL AÇIKLAMALAR

Bilindiği üzere, 12.03.2023 tarihli Resmi Gazete ile 7440 Sayılı Vergi Barışı Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun’un 6. maddesi, “İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi” başlığı altında düzenlenmiştir. Maddenin 1. fıkrası; işletmede mevcut olduğu halde, yasal defter kayıtlarında yer almayan emtiaya ilişkindir. Söz konusu emtia; hammaddeler, yardımcı malzemeler, mamuller olabileceği gibi, ticari emtialar da olabilir.

Kanun’un 6. maddesinin 1. fıkrasına göre, kayıt dışı emtia rayiç bedel ile kayıtlara intikal ettirilerek, bilançonun pasifinde,” 525- Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık Hesabı” oluşturulur. Yine, aynı maddenin 1. fıkrasının (b) bendinde, bu fonun sermayeye ilavesi, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiyesinde çekilmesi halinde herhangi bir vergilemenin olmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Öte yandan, bu karşılık hesabının, 2023 yılında dağıtılmaması durumunda, 31.12.2023 tarihli bilançolarda, bir öz sermaye unsuru olarak yer alacağı açıktır. Bu durumda, söz konusu karşılık hesabının enflasyon düzeltmesine konu olup, olmayacağı gündeme gelecektir. 555 Seri No.lu VUK Tebliği yürürlüğe girmeden önce, yayınlanan enflasyon düzeltmesi tebliğ taslaklarında, söz konusu karşılık hesabının düzeltme konusu olmayacağını, DAF, dönem net kârı ve geçmiş yıllar kârları gibi (0)lanarak, enflasyon geçmiş yıllar kârları veya zararları içinde yer alacağı belirtilmiştir. Ancak, yayımlanan 555 Seri No.lu VUK Tebliği’nin 16. maddesinin (g) bendinde, söz konusu karşılık hesabının parasal olmayan öz kaynak unsuru olarak düzeltmeye tabii olacağı belirtilmiştir.

Bu durumda, 525-Karşılık Hesabı, 31.12.2023 tarihli bilançolarda enflasyon düzeltmesine tabii olacağı gibi, şartların devamı halinde, takip eden yıllarda da taşıma katsayısı ile düzeltmesi esas olacaktır. Yazımızın müteakip bölümlerinde belirteceğimiz ve örnek olaydan anlaşılacağı üzere, 31.12.2023 tarihli bilançoda enflasyona göre düzeltilmiş bu hesabın taşıma katsayısı ile düzeltilerek, 698- Enflasyon fark hesabında yer alması ve bu hesabın bakiyesinin gelir tablosu hesaplarına aktarılması nedeniyle doğrudan doğruya dönem vergi matrahını etkileyecektir.

İşte bu etkileme nedeniyle, doğru bir vergi yönetimi için, bu karşılık hesabının 2024 veya takip eden yıllar için nasıl işlem göreceği önem kazanmaktadır. Buradaki işlem, ya bu karşılığın dağıtılması veya sermayeye ilavesi veya bilançoda bırakılarak, taşıma katsayıları ile enflasyon düzeltmesine devam olunacaktır. Yazımızda bu alternatif işlemler içinde doğru vergi yönetimi için hangi işlemin doğru olacağını belirteceğiz.

II- EMTİA KARŞILIK HESABININ 1. GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ VE ÖRNEK OLAY

Yukarıda, 525- Emtia karşılık Hesabı parasal olmayan öz kaynak unsuru olarak, 31.12.2023 tarihli bilançoda enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı açıklanmıştı. Düzeltilmiş bu tutar, 1. Geçici Vergi Döneminde düzenlenen bilançoda, bu düzeltilmiş tutarı ile yer alacaktır. 31.03.2024 tarihli bilançonun enflasyon düzeltmesinde, 31.12.2023 tarihinde düzeltilmiş olan bu hesap, Mart sonu itibariyle gerçekleşen Yİ- ÜFE endeks katsayısı dikkate alınarak, 31.12.2023 tarihli endekse göre hesaplanan TAŞIMA KATSAYISI ile düzeltilir. Bu düzeltme farkı, 698- Enflasyon Düzeltme(fark) hesabının borcunda yer alacaktır. Bu hesabın borç veya alacak bakiyesi ise, dönemin gelir tablosunda, 658- ENFLASYON FARK ZARARLARI veya 648- ENFLASYON FARK KÂRLARI hesabı ile kapatılacaktır. 525- Emtia Karşılık Hesabı, bir öz sermaye kalemi olduğu için, 698- hesabında borç bakiyesini artırıcı, dolayısıyla, gelir tablosunda zararı artırıcı veya karı azaltıcı yönde etki yapar. Bu etki de, dönem kar veya zararını, dolayısıyla dönem vergi matrahını etkiler.

Örnek Olay 1: Her ne kadar yazımızın konusu, 31.12.2023 tarihli bilançoda enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş, 525- Emtia karşılık fonunun 2024 yılı 1. Geçici Vergi dönemi veya takip eden dönemlerde doğru vergi yönetimi için yapılması gereken işlemin değerlendirilmesine ilişkin olmakla birlikte, konunun daha iyi anlaşılması için, örnek olayımızda karşılık hesabının kayıt tarihine gidilmiş ve yapılması gereken muhasebe kayıtları da yapılmıştır.

Ayrıca, bilindiği üzere, VUK 555 Seri No.lu Tebliğ yayımlanmadan önce yayımlanan tebliğ taslaklarında, bu karşılık hesabının enflasyon düzeltmesine tabi olmayacağı öngörülmüştü. Bu taslaklara istinaden, Yaklaşım Dergisinin Temmuz/2023 sayısında yayımlanan “7440 Sayılı Vergi Barışı Kanunu İle Kayıtlara İntikal Ettirilen Emtia Karşılığında Pasifte Oluşturulan Özel Fonun Enflasyon Değerlemesinde Göreceği İşlem Ve Değerlendirmelerimiz;” isimli makalemizde, değerlendirmelerimiz karşılık fonun, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayarak, (0)lanmasına ilişkindi. Ancak, yukarıda da belirttiğimiz üzere, yayınlanarak nihai şekil alan söz konusu Tebliğin 16. maddesinin (g) bendinde, 525- Emtia karşılık hesabının enflasyon düzeltmesine tabi olacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, söz konusu makalemizdeki değerlendirmelerimiz önemini yitirmiş bulunmaktadır. Ancak, bu makalemizde vereceğimiz örnek de, önceki duruma (düzeltmeme hali) ilişkin makalemizde verilen örneği esas alacağız. Böylece okuyucu, her iki hali de değerlendirme imkanına sahip olabilecektir.

A- KAYDA ALINAN EMTİA KARŞILIK HESABININ 31.12.2023 TARİHLİ BİLANÇODA YER ALMASI

Yazının Tamamı İçin Abone Olun