Yazar: Murat ÖZDAMAR*

E-Yaklaşım / Ağustos 2024 / Sayı: 380

I- GİRİŞ

Türk sosyal sigortalar hukukuna göre “yaşlılık aylığı” uzun vadeli sosyal sigorta kollarından sağlanan sigortalılık yardımlarından biridir. Yaşlılık aylığı hesaplama yöntemi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun([1]) “Yaşlılık aylığının hesaplanması” kenar başlıklı 29. maddesinde açıklanmıştır. 5510, madde 29 hükmü gereği yaşlılık aylığını belirleyen asıl parametreler; güncellenmiş ortalama aylık kazançlar (SPEK) ile prim ödeme gün sayısıdır.

5510 sayılı Kanuna göre aylık hesabında kullanılacak güncelleme katsayısı (GK), her yılın Aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki (TÜFE) değişim oranının % 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurt içi hasıla gelişme hızının % 30’unun toplamına (1) tam sayısının ilâve edilmesi sonucunda bulunan değer olarak alınmaktadır.

5510, madde 29’da yer alan yöntemle hesaplanan aylıklar ayrıca Ocak ve Temmuz dönemlerinde önceki altı aylık TÜFE oranında artırılmaktadır. Kanunda yer alan aylık hesaplama yöntemi ve aylıkların Ocak ve Temmuz dönemlerinde önceki altı aylık TÜFE oranında artırılması nedeniyle yaşlılık aylığı talebinde bulunulan yıl, defakto olarak aylık miktarını belirleyen örtülü parametre haline gelmektedir([2]).

Bu çalışmada aynı prim gün sayısı ve prim matrahı üzerinden 2024 yılı Aralık (Ocak-Aralık dönemi) ayında aylık başvurusu yapan ve 2024 yılı emeklisi olanla 2025 yılı Ocak (Ocak-Aralık dönemi) aylık başvurusu yapan ve 2025 yılı emeklisi olanın aylığı arasında oluşan yüksek oranlı farkın nedenleri irdelenecektir.

II- YAŞLILIK AYLIĞI HESAPLAMA YÖNTEMİ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Yaşlılık aylığının hesaplanması” kenar başlıklı 29. maddesi hükmüne göre, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanların yaşlılık aylığı, ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının (ABO) çarpımı sonucunda bulunan tutardır (5510, m.29/I). Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, itibarî hizmet süresi ile fiilî hizmet süresi zammı hariç toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın otuz katıdır (5510, m.29/II). Güncelleme katsayısı ise her yılın Aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki /TÜFE) değişim oranının % 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme hızının (GH) % 30’unun toplamına (1) tam sayısının ilâve edilmesi sonucunda bulunan değerdir (5510, m.3/29).