Yazar: Erol GÜNER*

E-Yaklaşım / Haziran 2023 / Sayı: 366

I- GİRİŞ

Anayasa’nın 50. maddesinin çalışanlara tanıdığı dinlenme hakkının bir kısmını yıllık ücretli izin hakkı oluşturmaktadır. Yıllık ücretli izin, işçilerin yılın belirli bir döneminde dinlenerek güç kazanmaları açısından büyük önem taşımaktadır. İşçilerin, tek gelir kaynaklarının ücret geliri olması sebebiyle, dinlenme amacının gerçekleşmesi için işçinin ücret kaybına uğramaması gereklidir. Bu sebeple, yıllık ücretli izin hakkının temelinde, işçi ücretinin ödenmesine devam edilerek işçinin dinlenmesinin sağlanması bulunmaktadır. İşçinin, yıllık ücretli izin hakkından vazgeçmesi mümkün değildir (4857 sayılı İş Yasası 53-II. Md.).

Yıllık ücretli izin; işçilerin, dinlenmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumaları, motivasyonlarını ve iş verimliliğini artırmaları amacıyla kullandırılmaktadır. Yıllık ücretli izin hakkı; dayanağını kanundan alan, işverenin işçiyi gözetme borcuna dayalı işçi hakkıdır.

Yıllık ücretli izin; bir yıl boyunca çalışarak yorulduğu varsayılan işçiye dinlenip bedensel/ruhsal yorgunluğunu atması için yılda bir kez ve birbirini izleyen günler biçiminde sağlanan ücretli bir izindir. Yıllık ücretli izin hakkı; dayanağını kanundan alan, işverenin işçiyi gözetme borcuna dayalı sosyal nitelikli bir işçi hakkıdır. İşçilerin izni, kişilik haklarına ilişkin bulunmaktadır.

1982 tarihli T.C. Anayasası’nın Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı başlıklı 50. maddesinde; “Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları Kanunla düzenlenir” denmektedir. Yıllık ücretli izin hakkı konusundaki kanuni düzenlemeler; 4857 sayılı İş Kanunu md. 53-61, 854 sayılı Deniz İş Kanunu md. 40, 5953 sayılı Basın İş Kanunu md. 21 ve 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu md. 26’da yer almakta; ayrıca Yıllık Ücreti İzin Yönetmeliği (4857 sayılı Kanun’un 60. maddesine dayanılarak hazırlanan Y.Ü.İ.Y.) bulunmaktadır. Bu yasal düzenlemelere iş kanunlarına tabi olmayan çalışanlar için uygulanacak olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu md. 422-425’i ilave etmemiz gerekmektedir.

II- YASAL DÜZENLEME

Deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilmelidir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilmesi mümkün olmadığı gibi yıllık izin hakkının bir başkasına devredilmesi ya da iş ilişkisi devam ederken yıllık izinlerin paraya çevrilmesi de mümkün değildir.

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi işçinin işyerindeki kıdemi ve yaşına göre belirlenmektedir.

Yıllık ücretli izin ile ilgili usul ve esaslar 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53-60. maddelerinde düzenlenmiştir. Yasal hükümler bağlamında;

a- Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanma; İşçinin, yıllık ücretli izin hakkından yararlanabilmesi için işyerinde deneme süresi de içinde olmak üzere ilk çalışmaya başladığı günden itibaren en az bir yıl çalışmış olması gereklidir (4857/53-I. Md.). En az bir yıl çalışmış olmak şartında, süre hesaplanırken işçilerin aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne…