Yazar: Fahrettin YÜKSEK*

E-Yaklaşım / Mayıs  2023 / Sayı: 365

I- GİRİŞ

İşyeri devri farklı kurum mevzuatlarında bir birine yakın şekilde tanımlanmıştır. Genel itibariyle, bir ekonomik bütünlüğü olan işletme, işyeri ya da işyerinin bir kısmının kendi kimliğini koruyarak devrini ifade etmektedir. Bir işyerinin devredilip devredilmediğinin tespitinde kullanılacak temel kriter, el değiştiren işyerinin kimliğini koruyup korumadığıdır.  İşyerinin devrinden bahsedilebilmesi için faaliyet halinde iken bütün tesisat ve işçileri ile birlikte diğer bir işveren tarafından devir alınması veya o işverene intikal etmesi şarttır.

SGK yönünden bir işyerinin devri demek onun bütün hukuki neticeleriyle birlikte, yani aktifi ve pasifi, işçisi ve tesisatı ile birlikte faaliyet halinde bir başkasına geçmesi demek olup bu şartlarla yapılan bir devir anlaşması, çalışanların hizmet akitlerinin kesintisiz olarak devamı, yani yeni işverenin bu akitleri tanımasını kapsayacağından el değiştirme sayılacaktır. Aksi halde, ilk işveren kendi işçilerinin akdini feshederek faaliyetini sonlandırmışsa ortada 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Ka­nunu’nda geçen işyeri tarifine uygun bir işyeri kalmamış olacaktır. Böyle bir işyerini sadece binası, tesisatı, makine ve sair demirbaşları ile başkasına satmak veya kiralamak hukuken mülkiyetin veya kullanma hakkının devredilmesi demektir ki bu durum el değiştirmenin varlığı için yeterli sa­yılmayacaktır.

SGK mevzuatında işyeri devir işlemleri hakkında en geniş açıklamalara, 2020/20 sayılı işveren işlemleri genelgesi ile 2020/39 sayılı genelge çerçevesinde yayımlanan Sosyal Güvenlik Denetmenleri Çalışma Talimatında yer verilmiş olup makalemizde bahsi geçen mevzuat kapsamında devir işlemleri hakkında bilinmesi gerekenlere değinilecektir.

II- YASAL MEVZUAT VE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Devir işlemi aslen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda, 27.01.2013 tarih ve 28541 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ticaret Sicil Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Devir işleminde çalışanların iş sözleşmelerinin akıbeti ise 4857 sayılı İş Kanunu’nun 6. maddesinde açıklanmıştır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 11. maddesinin 3. fıkrasında devir işlemine yer verilmiş ve ticari işletme devir sözleşmesinin ve ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmelerin yazılı olarak yapılacağı belirterek, aynı zamanda üçüncü kişinin iyi niyet karinesinin ortadan kaldırılması amacıyla ticaret siciline de ilan esası getirilmiştir.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 202. maddesinde “Malvarlığının veya işletmenin devralınması” konusu işlenmiş olup, ilgili maddede;  “Bir malvarlığını veya bir işletmeyi aktif ve pasifleri ile birlikte devralan, bunu alacaklılara bildirdiği veya ticari işletmeler için Ticaret Sicili Gazetesi’nde, diğerleri için Türkiye genelinde dağıtımı yapılan gazetelerden birinde yayımlanacak ilanla duyurduğu tarihten başlayarak, onlara karşı malvarlığındaki veya işletmedeki borçlardan sorumlu olur.

Bununla birlikte, iki yıl süreyle önceki borçlu da devralanla birlikte müteselsil borçlu olarak sorumlu kalır. Bu süre, muaccel borçlar için, bildirme veya duyuru tarihinden; daha sonra muaccel olacak borçlar için ise, muacceliyet tarihinden işlemeye başlar.