Yazar: Cumhur Sinan ÖZDEMİR*

E-Yaklaşım / Ekim 2023 / Sayı: 370

I- GİRİŞ

4857 sayılı İş Kanunu’nda çalışma süresine ilişkin düzenlemeler, işçinin korunması ilkesinin bir sonucu olarak kanun koyucu tarafından emredici nitelikteki hükümlerle düzenlenmiştir. Kanun’da tanımlanmayan “çalışma süresi” kavramı, İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde tanımlanmış “işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir” şeklinde ifadesini bulmuştur. İş Kanunu’nda kural olarak haftalık çalışma esası benimsenmiş; genel bakımdan çalışma süresinin haftada en çok kırkbeş saat olacağı, aksi kararlaştırılmadıkça bu sürenin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı belirtilmiştir. Günümüzde çalışma hayatında meydana gelen ekonomik, teknolojik ve sosyal gelişmeler, çalışma sürelerinde de esneklik anlayışını zorunlu kılmaktadır. Bu anlayış çerçevesinde 4857 sayılı İş Kanunu ile çalışma sürelerinin denkleştirilmesi olgusu iş mevzuatımıza girmiş, çalışma sürelerinin belli şartlar ve sınırlara uyularak tarafların anlaşması ile farklı şekilde düzenlenebilmesinin yolu açılmıştır. İş Kanunu’nda günlük çalışma sürelerine veya denkleştirme uygulamasına getirilen genel veya özel nitelikteki üst sınırlar denkleştirme uygulamasının da üst sınırını oluşturduğundan, bu süreleri aşan çalışmalar denkleştirme kapsamında değerlendirilmemektedir. Buna göre, günde 11 saatin üzerinde yapılan çalışmalar, gece çalışmalarının 7,5 saati aşan kısımları, çocuk ve genç işçiler için belirlenen özel çalışma sürelerini aşan çalışmalar, sağlık kuralları bakımından günde en çok 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işlerde belirlenen bu günlük sürelerin üzerinde yapılan çalışmalar ve denkleştirme döneminde haftalık ortalama 45 saati aşan çalışmalar ile 2 aydan (toplu iş sözleşmelerinde hüküm varsa 4 aydan) uzun süren denkleştirmelerde bu süreden sonraki dönemde haftalık 45 saati aşan tüm çalışmalar fazla çalışma olarak değerlendirilecektir.

II- HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ VE FAZLA ÇALIŞMA

4857 sayılı İş Kanunu’nun da kural olarak haftalık çalışma esası benimsenmiştir. Kanun’un 41. maddesine göre, fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. Aynı Kanun’un 63. maddesinde aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.

A- GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde hafta…