Yazar: Fahrettin YÜKSEK*

E-Yaklaşım / Eylül 2023 / Sayı: 369

I- GİRİŞ

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas olan ve olmayan kazançları ile kısmen prime tabi tutulacak kazançlarına ilişkin esaslara 5510 Sayılı Kanun’un 80. maddesinde yer verilmiştir. Bu hususta pek çok yerde birçok bilgi ve makale yer almakta olup yazımızda bahsi geçenin aksine ücret ödemesi dışında olan prime esas kazanca tabi tutulması gerekip ödeme yapılan sigortalının ödeme yapılan ilgili ayda çalışmasının olmaması veya ilgili ayda çalışması olmayıp hemen sonrasında işten çıkması nedeniyle şahıslara yapılan bu ödemelerin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimi hakkında önem arz eden noktalara değinmeye çalışacağız.

II- YASAL MEVZUAT VE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

5510 Sayılı Kanun’un 80. maddesi d bendinde “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir. Toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, 82. madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dâhil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukarıda belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz ve 102. madde hükümleri uygulanmaz” hükmü mevcuttur.

Makalemize konu olan, sigortalının çalışmasının bulunmadığı ayda prime esas kazanca dâhil edilmesi gereken ücret dışı ödeme yapılan şahıslara ait bildirimin nasıl yapılacağına dair kapsamlı bilgi SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün 18.06.2020 tarihli 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesinde yer almakta olup genelgenin, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar yönünden ücret dışı ödemelerin prime tabii tutulması başlığı altında yer alan başlığı altında “Sigortalıların prime esas kazanç tutarlarının hesaplanması sırasında, ücret dışındaki diğer ödemeler öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilecektir. Ücret dışında sigortalılara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yapıldığı ayın kazancına dâhil edilerek prime tabi tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birleştirilerek prime tabi tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime esas kazançları tutarı, prime esas kazancın üst sınırını aşabilmektedir. Bu durumda, sigortalılara, ücretinin yanı sıra prime esas kazanca dâhil edilebilecek nitelikte ücret dışında ödeme yapılması halinde, bu nitelikteki kazançlar, prime esas günlük kazanç üst sınırının otuz katı aşılmamak kaydıyla prime tabi tutulacak, buna karşın her iki kazanç toplamının üst sınırı aşması halinde, ücret dışındaki ödemenin üst sınırı aşan kısmı, 5510 Sayılı Kanun’un 82. maddesi hükmü de dikkate alınarak en fazla takip eden iki ayın prime esas kazanç tutarına dâhil edilecektir” denilmektedir. Karmaşık gibi görünen konuyu örneklendirecek olursak;