Yazar: Erol GÜNER*

E-Yaklaşım / Eylül 2023 / Sayı: 369

I- GİRİŞ

Çalışan ve işveren ilişkinin en temelinde önemli ölçüde ücret kavramı bulunmaktadır. İşveren çalışanın hizmeti sonucunda, buna karşılık bir ücret ödemek zorundadır. İş Kanunu’na göre bu ödemeler genellikle en geç ayda bir yapılmalıdır. İşçinin hizmeti karşılığında hak ettiği ücretin ödenme süresi hem 4857 sayılı İş Kanunu’nda hem de 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nda bulunduğu görülmektedir. Tüm bunların dışında bazen çalışanların paraya ihtiyaçları olduğu dönemler olabilmektedir. Bu gibi durumlarda akla gelen sorulardan biri genellikle “İş yerimden avans talep edebilir miyim?” olur. Çalışan ve işveren tarafından hiç kuşkusuz avans konusu oldukça zorlu bir süreçtir. Avans dendiği zaman herkesin aklında birçok soru işareti bulunuyor olabilir. İşçi işyerinden avans isteyebilir mi, işveren işçiye avans vermek zorunda mıdır ya da işçinin avans alabilmesinin koşulları nelerdir gibi soruların cevapları aranmaktadır.

İşçi ile işveren arasındaki ilişkinin en önemli unsuru hiç kuşkusuz ücrettir. İşveren işçinin vermiş olduğu hizmet sonucunda, emeğin karşılığı olarak ücret ödemek zorundadır. İşçinin çalışması karşılığında, hak ettiği ücretin ödenme süresi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. ve 34. maddeleri uyarınca; ücretin en geç ayda bir ödenmesi gerekir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. Ancak burada önemli olan husus ücretin çalışılan ayı takip eden aybaşında muaccel (yani talep edilebilir) hale gelmesidir. Bunun anlamı; çalışılan ayı takip eden aybaşından önce işçinin ücret talebinde bulunması halinde işveren ödeme yapmak zorunda değildir.

Ücreti ödeme gününden, itibaren 20 gün içinde mücbir bir nedenle ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir.

Yine 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 401. maddesinde işveren, işçiye sözleşmede veya toplu iş sözleşmesinde belirlenen; sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.

Avans, işverenin vermiş olduğu ücretin işçinin giderlerini karşılayamaması halinde karşımıza çıkabileceği gibi olağanüstü harcamalar nedeniyle de ortaya çıkabilmektedir. Böyle durumlarda hiç kuşkusuz işçinin aklına gelen çözüm yollarından birisi de gelecek dönemde alacağı ücretten düşülmek üzere avans talep etmesidir.

İşçinin işverenden avans istemesiyle ilgili olarak, İş Kanunu’nda herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Çünkü avans; henüz hak edilmemiş bir ücret olup, işçinin ileride yapacağı çalışmaya karşı işverenden isteyeceği ücrettir.

Bu konudaki düzenleme 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Ücretin Ödenmesi – Ödeme Süresi başlıklı 406. maddesinin son bölümünde belirtilmiştir.

II- HUKUKİ DÜZENLEME