120 bin işçiye piyango vuracak

Türkiye’de çalışma yaşamının en önemli sorunları arasında yer alan taşeron işçilik konusunda takvim belli oldu. Maliye Bakanı Naci Ağbal tarafından kamuda çalışan taşeron işçilerin kadroya geçirilmesi amacıyla hazırlanmakta olan yasal düzenlemenin 21 Mart’a kadar Meclis Genel Kurulu’na getirileceğinin açıklanması sonrasında, taşeron işçileri heyecanla beklemeye başladı. Şimdi en çok merak edilen soru, kimlerin kadroya geçirileceği.

Taşeron işçilerin hangi işlerde çalışabileceğinin tespit edilebilmesi için öncelikle Bakanlar Kurulu’nun kamuda ihale ile hizmet alınabilecek yardımcı işleri belirlemesi gerekiyor. Söz konusu liste belirlendikten sonra listede yer alan işler dışında kamuda ihaleyle hizmet alımı yapılamayacak.

Mevzuat uyarınca, kamu veya özel sektör fark etmeksizin yalnızca ‘yardımcı işler’ ve ‘teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde’ taşeron işçi çalıştırılabiliyor. Bunun dışında, bir işveren asıl işin bir bölümünü veya tamamını taşerona veremez. Ancak ne yazık ki, geçtiğimiz dönemlerde kamuda taşeron işçi çalıştırılamayacak işlerde de taşeron işçi çalıştırılmasıyla karşı karşıya kalınmıştı.

90-120 bin kişi

Bakanlar Kurulu tarafından yardımcı işler listesi hazırlanması sonrasında, halihazırda bu listede yer alan işlerde çalıştırılmakta olan taşeron işçilere kadro yolu açılacak. Örneğin, eğer Bakanlar Kurulu kamu hastanelerinde röntgen çekiminin yardımcı iş olmadığına karar verecek olursa, bu işte istihdam edilen taşeron işçilerin kadroya geçirilmesinin önündeki engel kalkmış olacak. Diğer taraftan, yardımcı işler listesinde yer almayan işlerde çalışan taşeron işçiler için kadro imkanı söz konusu değil. Mevcut durumda, kamuda çalışan taşeron işçi sayısının yaklaşık 800 bin civarında olduğu öngörülüyor. Listeden sonra 90 ila 120 bin taşeron işçinin kadroya geçirilmesi söz konusu olabilir.

Hangi işler listede?

Bakanlar Kurulu’nun hangi işlerin yardımcı işler içinde olacağını ortaya koyarken oldukça hassas davranması gerekiyor. Listenin geniş tutulması çok sayıda taşeron işçinin kamuda kadro hakkını elde edememesi anlamına gelecek.

Bir başka husus da kamuda taşeron işçi kullanımının önüne geçilmesi. Amacından uzaklaşması ve köleliğe varan uygulamalara konu olması nedeniyle iş piyasasının önemli bir sorunu haline gelen taşeron işçilik, bu şekilde kalıcı olarak çözülebilir.

Kamu kurumlarının nitelikleri gereği asıl işleri ve yardımcı işleri farklılaşabilir. Tek bir liste yerine kamu kurumları özelinde farklı listelerin hazırlanması söz konusu olabilir. Yardımcı iş olarak belirlenmesi çok yüksek ihtimal olan temizlik ve güvenlik işleri, taşeron işçiler tarafından yürütülmeye devam edilecek. Dolayısıyla, kamuda güvenlik ve temizlik işlerini yapanların kadroya geçirilme ihtimali düşük. Ancak Bakanlar Kurulu taşeron kullanımını sınırlandırmak isterse, temizlik ve güvenlik işleri de asıl iş olarak değerlendirilebilir.

Hukuki dayanağı

İş Kanunu’nda, taşerona verilmemesi gereken bir işin taşerona verilmiş olması durumu ‘muvazaa’ olarak değerlendiriliyor ve muvazaalı kurulmuş bir asıl işveren  alt işveren ilişkisinin sonucu olarak taşeron işçinin en başından beri asıl işverenin işçisi olduğu sonucuna varılıyor. Bu açıdan, özel sektörde bir işi taşerona vermiş olan işveren, bu ilişkide muvazaa söz konusu olması durumunda taşeron işçilerine en başından itibaren kendi işçisi gibi davranarak, kendi işçilerine ücret, sosyal yardım, izin gibi konularda hangi hakları veriyorsa taşeron işçisine de aynı hakları vermek zorunda kalıyor. Kamuda muvazaalı kurulmuş bir alt işveren ilişkisinin söz konusu olması durumunda da aynı yaptırım geçerli olduğundan, kamu sektöründe taşerona verilemeyecek bir işte çalıştırılan taşeron işçilerinin baştan itibaren kamunun işçisi olması gerekiyor. İşte, kamuda taşeron işçilerine kadro hakkının doğmasının arkasındaki hukuki gerekçe de bu.

Teknolojik uzmanlık

Yardımcı işler dışında teknolojik uzmanlık gerektiren işlerde de taşeron işçi çalıştırılması söz konusu. Bunun için taşerona verilecek işin asıl işveren açısından teknolojik uzmanlık gerektiren bir iş olması gerekiyor. Kamuda bu gerekçe ile taşeron işçi çalıştırılmaya devam edilebilecek ancak bu konuda ihaleye çıkarken onay alınması gerekecek.

Bu sebeple, teknolojik uzmanlık gerektirme konusunda yalnızca kamu kurumunun görüşü yeterli olmayacak. Teknolojik uzmanlık nedeniyle taşeron işçi çalıştıracak kamu kurumunun niteliğine göre Maliye Bakanlığı’nın veya Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın onayı alınacak.

Milliyet Gazetesi – 31.01.2016