Kayıtdışı istihdamda akıl dışı rakamlar
|Hürriyet Gazetesi| |28.06.2010|

AKIL dışı deyimini kullandık çünkü inanılır gibi değil!
Yakın tarihli bir araştırmaya göre, kayıtdışı istihdam nedeniyle ortaya çıkan prim ve vergi kaybı tam 95 milyar lira…

GÖZLERİNİZİ YUMUN
Bir an için gözlerinizi yumup, “Kayıtdışı istihdam ve buna bağlı kayıplar hiç olmasaydı” diye hayal kursanız, ne düşünürdünüz?
50 milyar TL açık vereceği açıklanan 2010 bütçesi, 45 milyar TL fazla verirdi!..
Devlet, bütçe açığını karşılamak için borçlanmazdı, faiz giderlerimiz artmazdı. Bu gelir fazlası ile daha fazla yatırım yapılır, bunun çoğaltan etkisiyle ekonomi büyür, istihdam yaratılıp, işsizlik azalır, milli gelirimiz artar, emekliye ve memura daha çok zam yapılır ve daha neler neler…

PRİM KAYBI 47.7 MİLYAR TL
Tablodan da fark edileceği gibi, kayıtdışı istihdam kaynaklı 95 milyar TL’lik kaybın yaklaşık yarısı, prim kaybından oluşuyor.
Prim kaybı olayında;
1) Çalışanların yarısına yakın kısmı kadar, sigortasız çalıştırılan (yerli işçiler, çocuk işçiler ve yabancı kaçak işçiler) var.
2) Sigortalı çalıştırılıp, gerçekte ödenen ücretin altında gösterilenlerden kaynaklanan prim kaybı var. Örneğin SSK’lı (4/a’lı) çalışanların yüzde 45’i asgari ücretten gözüküyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu Daire Başkanı Erkan Karaarslan, kayıtdışı istihdamdan kaynaklanan prim kaybını araştırıp değerlendirerek, 2009 yılında, 47.7 milyar TL’lik prim kaybı olduğunu hesaplamış.

DİĞER KAYIPLAR
Kayıtdışı istihdamda, 47.7 milyar TL sigorta priminin yanı sıra ücretlerden kesilmesi gereken 18.2 milyar TL gelir vergisi ve damga vergisi kaybı var.
Kayıplar, bunlarla da sınırlı değil.
Kayıtdışı ücret ödemesi yapılabilmesi için o kişinin kayıtdışı gelir elde edebilmesi yani faturasız-fişsiz hizmet veya satış yapılması gerekiyor.
O halde, olayın bir de Gelir-Kurumlar Vergisi ve KDV boyutu var. Şöyle ki kayıtdışı kazancın;
1) Gelir ya da Kurumlar Vergisi ödenmiyor. Bundan doğan kayıp 13.1 milyar TL.
2) Gelirin KDV’si ödenmiyor. Bundan doğan kayıp da 16 milyar TL.
Hemen belirtelim, faturasız-fişsiz satış yapılması, bu satışı yapanların da faturasız mal almaları anlamına geliyor. Bu da geriye yani alışlara dönük KDV ve gelir-kurumlar vergisi kaybı da olduğunu ifade ediyor.
Satılan malın ya da yapılan hizmetin özelliğine göre, geriye dönük halka çoğalabiliyor.
Görüldüğü gibi, kayıtdışı istihdam olayından kaynaklanan sigorta primi ve vergi kaybının tutarı, inanılmaz boyutlara varmış durumda. 95 milyar liralık kaybın, SGK Daire Başkanı tarafından hesaplanmış olması da son derece anlamlı. Ayrıca, kayıtı olanların 1.7 milyonluk kısmının devlet memuru olduğu göz önüne alınıp, bunun dışında bir kıyaslama yapıldığında, kayıtdışılığın oransal boyutu daha çok büyümektedir.
Bu konuda kısa, orta ve uzun vadeli bazı önlemler alınmadığı takdirde, kaybın olumsuz etkileri, her geçen gün daha da artar.