Çift maaş alacaklar

Soma’da sevdiklerini kaybedenler hem acı hem de gelecek kaygısı yaşıyor. Yaraları sarmak için harekete geçen devlet, yasalar gereği yakınlara iki ayrı maaş bağlayacak. O süreçte aileleri nelerin beklediğini bu yazıda bulacaksınız…

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

Arif TEMİR hazırladı

BAŞLARKEN

Somada iş kazası sonucu hayatını kaybeden çalışanlarımıza Allah’tan rahmet diliyorum. Ölenlerin yakınlarına ve milletimize sabır ve başsağlığı diliyorum. Yaralılara acil şifalar diliyorum. İş kazalarının bir daha tekrarlanmamasını temenni ediyorum. 30.12.2012 tarihinde yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu bir işçi çalıştıran bakkal, berber, emlakçı, taksi, apartman gibi işyerleri dahil daha bir çok işyeri iş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında yer alıyor. Kanun bir çok sorumluluk ve yükümlülükler getirdi. 

YENİ GÜVENLİK MEVZUATI

işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştırma yükümlülüğü, bütün çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin verilme zorunluluğu, tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışanların çalışma konuları ile ilgili mesleki eğitim almadan çalıştırılmaması, bütün işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılması, acil durum planlarının hazırlanması, kendi kusuru ile iş kazasının oluşmasına sebep olan iş güvenliği uzmanlarının sorumlu tutulması, 10’dan az çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerine teşvik uygulamasının getirilmesi,  yeni getirilen düzenlemelerden bazıları.  Bu yazı dizimizde iş sağlığı ve güvenliğine dair işyeri/işverenlerin/çalışanların yapmaları  ve uymaları gereken konuları bulabileceksiniz. 

Yazı dizimize maden işyerlerinin sorumlulukları ve maden işyerinde/Somada iş kazası geçiren çalışanların hakları ile başlıyoruz.

– Somada ölenlerin yakınlarına maaş bağlanacak mı? 

Somada iş kazası sonucu hayatını kaybedenlerin yakınlarına maaş bağlanacak. İş kazası sonucu hayatını kaybedenlerin yakınlarına 90 günlük ücretlerinin %70’i kadar oluyor. Bağlanacak olan aylık asgari ücretin (1.071 TL’nin ) %85’inden aşağı olamıyor. Buda demektir ki en düşük maaş 910 TL olacak. (Maden işçileri asgari ücretten fazla aldıkları için bu rakamın 1400-1500 TL arasında olması bekleniyor)

Ölenin 1800 gün prim ödeme gün sayısı varsa veya  işe girişle ölüm tarihi arasında 5 yıl geçmiş ve bu süre içerisinde 900 gün prim ödenmişse hak sahiplerine ölüm aylığı da bağlanabilir. Bu durumda hak sahiplerine iki maaş bağlanması söz konusu olabilecek. Hak sahipleri yüksek olan aylığın tamamını, düşük olan aylığında yarısını alabilecek.  Bağlanacak aylık eşitse iş kazası ve meslek hastalığından bağlanacak maaşın tamamı, malullük ve yaşlılık aylığının yarısı bağlanır. 

KIDEM VAR, İHBAR YOK

– Somada yararlanan işçilere SGK ödeme yapacak mı? 

İstirahat raporu alınmış olması şartıyla iş kazasına uğrayan işçilere her gün için geçici iş göremezlik ödeneği adıyla ödeme yapılıyor. Yaralanan maden işçilerinden ayakta tedavi edilenlere ücretlerinin 2/3’si oranında, yatarak tedavi görenlere ise ücretlerinin yarısı oranında geçici iş göremezlik ödeneği ödenecek. 

Örneğin son üç aylık ortalama ücreti 1500 TL olan bir yaralı işçi ayakta tedavi edilmişse 1000 TL, yatarak tedavi görüyorsa 750 TL ödeme Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılır. 

Ayrıca meslekte kazanma gücünü %10 oranında  kaybedenlere de sürekli iş göremezlik ödeneği ödenecek. 

– Ölen işçilerin mirasçılarına kıdem tazminatı ödenecek mi? 

Ölen işçilerin aynı işverene ait işyerlerinde veya maden ocağındaki çalışmaları bir yıl veya üzerinde ise hak sahiplerine(mirasçılara) kıdem tazminatı ödenir. Mirasçıların miras hisselerini gösterir belge ile birlikte işverene müracaat etmeleri gerekiyor. 

– Ölen işçilerin mirasçılarına ihbar tazminatı ödenecek mi? 

İhbar tazminatı söz konusu olabilmesi için işverenin işten çıkarması gerekiyor. Burada böyle bir durum söz konusu olmadığı için ölen işçilere ihbar tazminatı ödenmeyecek. 

– Ölen işçi yıllık izin kullanmamışsa izin parası mirasçılara ödenir mi? 

Ölen işçi yıllık izin kullanmamışsa yıllık izin paraları mirasçılara ödenir. 

Örnek: Ölen işçinin 2013 yılında kullanmadığı 5 gün izni varsa bu 5 günlük izin parası ölenin son ücreti üzerinden hesap edilerek mirasçılara ödenmesi gerekiyor. 

– Ölen işçinin ödenmemiş ücret, ikramiye, fazla çalışma ücretleri mirasçılara ödenir mi? 

Ölen işçinin hak edipte ödenmeyen ücret, ikramiye, fazla çalışma ücretleri gibi hakları mirasçıların talebi üzerine ödenir. 

– Cenaze yardımı yapılacak mı? 

Cenaze  yardımı, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine ödenir. 2014’te işçiler için 415 TL cenaze yardımı yapılıyor.. 

– Madende çalışanlar  erken emekli oluyor mu? 

Yer altı madenlerde çalışanlar diğer çalışanlara göre daha az prim ödeyip daha erken emekli olabiliyorlar. Madende çalışanların çalıştıkları her 360 günlük süreye 180 gün ekleniyor. Eklenen süreninde yarısı emeklilik yaşından indiriliyor. 01.10.2008 öncesi 180 günlük süre 90 gün olarak uygulanıyordu. 

EN FAZLA 7.5 SAAT

– Madende çalışanların günde kaç saat çalışmaları gerekiyor? 

Yeraltı maden işyerlerinde günde en fazla 7.5 saat çalışılır. 7.5 saatten fazla maden işleri dışında başka bir işte de maden işçisi çalıştırılamaz. Yeraltı maden işyerlerinde fazla çalışma yaptırılamaz. Yeraltı maden işyerlerinde kadın işçilerin çalışmaları yasak. Ancak kadın memurlar çalışabiliyor.

MADEN İŞYERLERİNDE İŞVERENLERİN SORUMLULUKLARI

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı; maden işyerlerinde işverenlerin sorumlulukları ve almaları gereken iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri düzenlemiştir. İşverenin sorumluluğu işyerinin kuruluş aşamasından itibaren başlamaktadır. Buna göre işyerleri, çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanıp inşa edilir. İşyeri teçhiz edildikten sonra hizmete alınır, işletilir ve bakımı yapılır. İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili kişinin nezaretinde ve sorumluluğu altında yapılır. Özel riski bulunan işler yalnızca bu işlerle ilgili özel eğitim alan ehil kişiler tarafından ve talimatlara uygun olarak yapılır. Tüm güvenlik talimatları çalışanların anlayacağı şekilde hazırlanır. Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak işyerlerinde yeterli ilk yardım donanımı sağlanır ve yılda en az bir defa olmak üzere düzenli olarak gerekli tatbikatlar yapılır. 

Sağlık ve  güvenlik dokümanı 

İşveren, sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlar. Sağlık ve güvenlik dokümanında çalışanların işyerinde maruz kalabilecekleri psikososyal riskler dahil olmak üzere risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi yapılır. İşveren, sağlık ve güvenlik dokümanının işyerinde çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanmasını ve önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında ya da işyerinde meydana gelen iş kazası; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaylardan sonra gözden geçirir ve ihtiyaç halinde revize edilmesini sağlar. 

Aynı alanda birden çok işveren varsa 

Bir işyerinde birden çok işverene ait çalışanların bulunması durumunda, her işveren kendi kontrolü altındaki işlerden sorumlu olur. Ancak işyerinin tamamından sorumlu olan işveren, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine eder. Kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak tedbirler ile uygulanacak yöntemleri belirler. Bu koordinasyon her bir işverenin Kanunda belirtilen sorumluluğunu etkilemez. 

Patlama, yangın ve zararlı ortam havasından korunma 

İşveren, patlama ve yangın çıkmasını ve bunların olumsuz etkilerini önlemek üzere, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının oluşmasını önlemek, yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını tespit etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek için yapılan işe uygun tedbirler alır. 

Faciadan Kaçış ve kurtarma araçları 

İşveren, bir tehlike anında çalışanların çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir şekilde terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlar ve kullanıma hazır bulundurur. 

İletişim, uyarı ve alarm sistemleri 

İşveren, işyerinin bütününde gerekli haberleşme ve iletişim sistemini kurar. İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçış ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulundurur. 

Çalışanların sağlık kontrolü 

İşveren, çalışanların yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun olarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlar. Çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri yapılır. 

ÇALIŞANLARIN SORUMLULUKLARI

– Çalışanlar, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. 

– İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. 

– Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. 

– İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. 

– Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. 

– Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. 

YARIN: İşyeri tehlike sınıfları nasıl belirlenir?

Güneş Gazetesi – 19.05.2014