İş sağlığı ve güvenliği konusunda maalesef karnemiz kötü. İş kazalarında Dünya’da Çin’den sonra ikinci, Avrupa’da birinci sıradayız.  Yıllardan beri üstünde çalışılmasına karşın iş kazalarının bir türlü önüne geçilemiyor. İş kazalarının yoğunlaşmasının yarattığı olumsuz kamuoyu ve Avrupa Birliği’nin, mevzuatı uyumlaştırma bağlamındaki baskıları sonunda,  müstakil bir “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” yaparak 31 Aralık 2012’de yürürlüğe koyduk.

Kamu dâhil, çırak dâhil tek işçi çalıştıran tüm işyerlerinde, “işyeri hekimi” ve “iş güvenliği uzmanı” çalıştırma veya bu hizmeti veren şirketlerden hizmet satın alma yükümlülüğü getirdik. Böylece milyonlarca işveren ve yaklaşık 15 milyon işçi ve memur iş sağlığı ve güvenliği yasası kapsamına girmiş oldu.

İşyerleri kademli olarak kapsama alındı

İşyerlerinden;

– 50’den fazla çalışanı olan tüm işyerleri için 30 Aralık 2012 tarihinden,

– 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için 1 Ocak 2014 tarihinden,

itibaren işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülükleri başladı.

Yükümlüğü 2016’da başlayacak işyerleri

İki buçuk yıl ertelendiğinden, kamu (devlet daireleri) ve 50’den az çalışanı olan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri, 1 Temmuz 2016 tarihinden itibaren işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmaya başlayacaklar.  

İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı çalıştırmamanın cezası

İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmayan işverene idari para cezası kesilmesi gerekiyor. Ceza tutarı da oldukça yüksek. Bir ay işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı çalıştırmamanın 2015 yılındaki ceza tutarı 6.167.- lira (cezanın 2013’deki tutarı aylık 5.390.- lira,  2014 yılında 5.601.- liraydı). İş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi için ayrı ayrı 6.167 lira ceza uygulanması gerekiyor. Bir örnekle konu daha iyi anlaşılacaktır.

Örneğin: 30 Aralık 2012’den itibaren zorunlu olduğu halde, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmadığı Ocak 2015 ayında tespit edilen işyerine; işyeri hekimi çalıştırmaması nedeniyle 2013 yılı için 64.680.- lira (5.390.- x 12 ay), 2014 yılı için 67.212.- lira (5.601.- x 12 ay) ve 2015 ayı Ocak ayı için 6.167 lira olmak üzere toplam 138,059.- lira ceza kesilecek.

İş güvenliği uzmanı çalıştırmaması nedeniyle 2013 yılının için 64.680.- lira (5.390.- x 12 ay), 2014 yılı için 67.212.- lira (5.601.- x 12 ay) ve 2015 ayı Ocak ayı için 6.167.- lira olmak üzere toplam 138,059.- lira ceza kesilecek.

Bu işyerine işyeri hekimi çalıştırılmadığı için 138.059.-lira ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmadığı için 138.059.- lira olmak üzere toplam 276.118.- lira ceza kesilecektir.

Uygulanan ceza çok önemli tutar olup, çoğu işyerinin ödeme gücünün üstünde. Haklı olarak okurların aklına şu soru gelebilir: Bu kadar büyük cezaya rağmen, acaba yükümlülüğünü yerine getirmeyen işyeri var mıdır? Evet var. Hem de o kadar çok ki…

450 bin işyeri cezalı duruma düştü

Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik’in açıklamalarına göre; 670 bin işyeri, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmak zorunda olmasına karşın, bu işyerlerinden 450 bini işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmadığından, cezalı duruma düşmüş durumdalar. Dolayısıyla 450 bin işyerine bugün için milyonlarca lira ceza kesilmesi gerekiyor.

İşvereni kurtaracak af yolda

Hemen belirtelim ki cezalı duruma düşen 450 bin işvereni kurtaracak af yolda. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşmeleri devam eden, kamuoyunda ikinci Torba Kanun olarak da adlandırılan “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı”nda iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmayanların cezalarına af getiriliyor.

Cezalı duruma düşen işverenlerden, Tasarının yasalaşarak Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren üç ay içerisinde, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmaya başlayanlara,  geçmişe dönük olarak ceza uygulanmayacak. Yani cezalar affedilerek işverenler kurtarılacak.

Üç ayı kaçıran işveren yanacak

Üç ay içinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmaya başlayan işverenler cezadan kurtulurken, üç ay içinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmaya başlamayan işverenler kelimenin tam anlamıyla yanacak. Çünkü bu işverenler için,  yerinde tespite gerek olmadan, Bakanlıktaki kayıtlara göre masa başında ceza kesilecek ve haklarında takibata başlanacak.

Aftan sonra ceza artacak denetim sıklaşacak

İlgili bakanın açıklamalarına göre, iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere uygulanacak ceza tutarı da artırılacak. Kesilecek ceza tutarı çalışan sayısına bağlanıyor. Çalışan sayısı arttıkça ceza artacak.