Türkiye’de yabancı işçi çalıştırma bazı önemli kurallara bağlanmış bulunuyor. Bu kuralların bilinmemesi, bilinse bile prosedürün karmaşık olması (ki son yıllarda basitleştirildi), çalışan ve çalıştıranı kayıt dışına itmekte. Bu nedenle yabancıların genellikle kurallara uyulmadan (kayıt dışında) çalıştırıldıkları görülüyor. Tabi bu durum tespit edildiğinde, yabancı çalıştıran ciddi para cezası ödemek zorunda kalıyor. Yabancı da cezaya muhatap olmasının yanında sınır dışı ediliyor.

1 Nisan 2015 tarihinden itibaren, ev hizmetlerinde çalışanlarla ilgili yeni düzenleme yürürlüğe konulması ve yapılan düzenleme ile, özellikle ev hizmetlerinde 10 günden az çalıştırılanların prim ve bürokrasi yüklerinin yok denecek kadar azaltılması, dikkatleri evde çalışan yabancılara yöneltti. Ve ev sahipleri, getirilen yeni haklardan yabancı çalıştıranların da yararlanıp yararlanamayacağını merak etmeye başladılar. Yazımızda ana hatlarıyla bu konuyu ele alacağız.

Ev hizmetlerinde yabancı çalıştırılabilir mi?

Öncelikle evde her işte yabancı çalıştırılmasının mümkün olmadığının altını çizelim.  Evde yabancı uyruklu kişinin çalıştırılabileceği işler sınırlı tutulmuş. Evde şu işlerde yabancı çalıştırılabiliyor:

– Yaşlı bakımı,

– Hasta bakımı, (hastalığının sağlık raporuyla belgelenmesi şart)

– Ve küçük çocuk bakımı.

Bu işler dışında kalan işlerde evde yabancı çalıştırılamıyor. Örneğin, temizlik, yemek, şoförlük, bahçe vb. işlerde yabancı çalıştırmak mümkün değil. 

Diğer taraftan evde yabancı çalıştırılmasına izin verilen işlerde de esas olan evde kadın çalıştırılması. Ciddi bakım gerektiren haller dışında erkek yabancıların konutlarda çalışmasına izin verilmiyor.  

Öncelikle çalışma izni alınması gerekiyor

Evde yabancı çalıştırabilmesinin ilk koşulu “çalışma izni” alınması. Çalışma izni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma Genel Müdürlüğü’nden alınmakta. Çalışma izni alma süreci şu şekilde işliyor:

– İzin başvurularının, yabancıyı çalıştırmak isteyen işverenler tarafından yapılması zorunlu olduğundan, çalışacak yabancı öncelikle yanında çalışacağı işvereni ve işi tespit edecek,

– Yabancılar, ilk çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti konsolosluklarına yapacaklar (başvurular elektronik ortamda yapılıyor).

– Konsolosluklar, çalışma izin talebine ilişkin olabilecek değerlendirmeleri ile birlikte bu başvuruları doğrudan; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ve İçişleri Bakanlığı’na (Emniyet Genel Müdürlüğü’ne) gönderecekler (Geniş bilgi için bkz. Arif Temir, “Türkiye’de Yabancıların Çalışma İzinleri” kitabı, Yaklaşım Yayınları, Ankara 2015, www.yaklasim.com).

– Yabancı, elektronik ortamda yapacağı başvuruya ilişkin barkodlu kâğıt çıktı alacak ve barkod numarasını işverene bildirecek. 

– Yabancıyı çalıştıracak ev sahibi; yabancının yurtdışı temsilcilimize başvuru tarihinden (elektronik başvurunun yapılmasından) itibaren en geç on gün içinde, barkod numarasıyla birlikte, başvuru için istenilen belgeleri Bakanlığa kâğıt ortamında on işgünü içinde ulaştıracak. Aynı zamanda elektronik ortamda başvuruda yapılması da zorunlu.

– Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, evrakların tam ve eksiksiz olması halinde, izin başvurularını en geç 30 gün içinde sonuçlandırır.

– Çalışma izni harca tabi olduğundan, yurtdışı başvurularında yurtdışındaki temsilcilik veznesine, yurt içindeki başvurularda T.C Ziraat, T.Vakıflar ve İş Bankalarına 181 lira (2015 yılı için belirlenen tutar) harç ödenecektir.

Belli şartlarda yurtiçinden başvuru da mümkün 

Belli şarta bağlı olarak çalışma izni başvurusunun Türkiye’de yapılması da mümkün. Yurtiçinden, sadece en az altı ay süreli ikamet tezkeresi almış ve bu süresi sona ermemiş olan yabancılar veya bunların işverenleri, başvurularını doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapabilecekler. Ancak ikamet tezkeresi olmayıp turist vizesi ile Türkiye’de bulunanların çalışma izin başvurularını uyruğunda oldukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluklarına yapmaları gerekiyor.

Çalışma izni alındıktan sonra yapılması gereken işlemler

Belirtilen işlerde evinde yabancı uyruklu çalıştıranlar, 1 Nisan 2015’de getirilen yeni uygulamanın, ev hizmetlerinde 10 günden az süre çalıştırılacak olanlar kısmından yararlanamıyor. Yani ev hizmetlerinde 10 günden az süre yabancı uyruklu çalıştırılamayacak. Bu şekilde çalıştırıldığı tespit edilen yabancı uyruklular hakkında ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanacak, ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak dikkate alınarak işlem yapılacaktır.

1 Nisan 2015 tarihinde yürürlüğe konan uygulamanın, ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre çalıştırılacaklarla ilgili kısmının getirdiği avantajlardan, evde belirtilen işlerde yabancı çalıştıranlar da yararlanacak.

Ev sahipleri çalıştırdıkları yabancıyı, çalışmaya başladığı ay sonuna kadar “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile evlerine en yakın sosyal güvenlik merkezine bildireceklerdir. Yabancının çalışma iznini de bildirgeye ekleyeceklerdir.

Bildirgeyi çalışan yabancı ve çalıştıran imzalayacak. Bildirgedeki işe giriş tarihi sigortalılık başlangıç tarihi olarak dikkate alınacak. Bildirgede ödenen ücret, prime esas kazancın alt sınırı (bugün için 1.201,50 lira) ile üst sınırı (bu gün için 7.809,90 lira) arasında kalmak üzere belirlenecektir. Bildirge üzerine hesaplanan prim, takip eden ay sonuna kadar her ay yetkili banka şubesine veya internet üstünden banka kartı veya kredi kartı ile Sosyal Güvenlik Kurumu hesabına ödenecektir.

Durum değişikliği olmadığı sürece, işveren kurma başka bildirimde bulunmayacaktır. Aylık prim ve hizmet belgesi vermeyecektir.

Yabancının işten ayrılması halinde, işten ayrılma tarihinden itibaren en geç 10 gün içinde “Ev Hizmetlerinde On Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”nin “F-Sigortalının İşten Ayrılma/Durum Değişiklikleri” kısmını doldurarak, ev sahibince kuruma bildirilmesi gerekiyor.

Yabancı çalışan için kesilebilecek cezalar

 Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıranlara her bir yabancı için 8.382 TL, çalışan yabancıya 836 TL para cezası uygulanıyor. Bu cezayı ödemek yerine bir yabancı için 181 TL harç ödeyerek çalıştırmak daha avantajlı. Kaçak yabancı bakıcı çalıştıranlara cezanın yanı sıra, sınır dışı edilen yabancının bütün masrafları da ödettiriliyor. Ayrıca;

– Yabancı çalışanın kuruma bildirilmemesi halinde üç asgari ücrete ulaşabilen (bugünkü verilere göre 3.604,50 lira) idari para cezası,

– İşten ayrılan yabancının kuruma bildirilmemesi halinde 120,15 lira idari para cezası uygulanacaktır.