Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiye engelli denilmektedir.

Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’u, diğer bir deyişle 650 milyon insan engellidir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’na (UNDP) göre, engelli bireylerin yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde 12’si engellilerden oluşuyor. Bu da yaklaşık 8,5 milyon engellimiz olduğu anlamına geliyor.

Engelliler, normal hayatını ve iş hayatını sağlıklı insan gibi devam ettirmekten yoksun. Çeşitli destek ve yardımlara ihtiyaç duymaktalar.

Gelişmiş ülkelerde engellilerin sağlıklı insanlar gibi hayatını devam ettirebilmeleri için çok çeşitli tedbirler alınmış bulunuyor. Örneğin; engellilere ayrı yol, toplu taşım araçlarında taşıta binip-inmelerini sağlayan özel aparatlar, taşıt içinde ayrılan özel yerler, otoparklarda engelliler için ayrılan özel yerler, çeşitli sosyal yardımlar, sigorta yardımları ve istihdam kolaylığı gibi çok çeşitli haklar sağlanmış bulunuyor. Ayrıca gelişmiş ülke insanları, engellilere karşı her zaman kibar, nazik ve yardımcı. Tüm bunlar, engellilerin normal insanlar gibi hayatlarını devam ettirmelerine önemli katkı sağlıyor.

Durum böyle olunca engellilerin istihdamı büyük önem taşıyor. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de engelli istihdamı desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. 

ENGELLİ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU  

Gerek özel sektör gerekse kamu sektörü yasa ile engelli çalıştırmaya mecbur tutulmuş bulunuyor. 50 ve üzerinde işçi çalıştıran özel sektör işverenleri, çalıştırdığı işçi sayısının yüzde 3’ü, Devlete ait işyerleri ise çalışan sayısının yüzde 4’ü oranında engelli işçi çalıştırmakla yükümlü tutulmuş durumdalar. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar. Veya kendileri bulup Türkiye İş Kurumu’nun ilgili birimine tescil ettirirler. 50 sayısının tespitinde aynı işverenin aynı il sınırları içerisindeki bütün işyerlerinde çalıştırdığı toplam işçi sayısı dikkate alınıyor. Yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılamıyor. İşyerlerindeki işçi sayısının tespitinde de yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmıyor.

ENGELLİ RAPORU

Engelli istihdamı kapsamında çalışmak isteyen engelli, durumunu hastane sağlık kurulu raporu ile ispatlamak zorunda. Engellilere Devlet hastaneleri, eğitim ve araştırma hastaneleri gibi Türkiye genelinde rapor verecek yaklaşık 400 hastane bulunuyor. Engelliler kendileri doğrudan hastaneye başvurarak engelli raporu alabildikleri gibi, ilgili kurum tarafından hastanelere sevkleri yapılarak da rapor alabiliyorlar. İş mevzuatına göre bir kişinin engelli olarak kabul edilebilmesi için engellilik oranının en az yüzde 40 olması gerekmektedir.

ENGELLİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE SAĞLANAN AVANTAJ 

Engelli çalıştıran işverene prim avantajı sağlanıyor. Çalıştırılan engellilerin işveren prim hisseleri asgari ücret üzerinden Devlet tarafından karşılanıyor. Engelli işçi teşvikinden işçi çalıştıran bütün işyerleri faydalanabiliyor. Bu teşvikten faydalanabilmek için 50 işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmuyor.

Örnek: Bakkal Salih Amca, bakkalında asgari ücret (1.273,50 TL) üzerinden bir engelli çalıştırırsa, işveren olarak kendi hissesine düşen sigorta primlerinin tamamını Devlet karşılayacak. Engellileri çalıştıran işverenlerin bu haktan yararlanabilmeleri için engellilerin en az yüzde 40 oranında engelli olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu almaları gerekiyor.

ENGELLİ TEŞVİKİ İÇİN NE YAPILACAK?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesinde düzenlenen teşvikten yararlanmak isteyen işverenlerin; Türkiye İş Kurumu il/şube müdürlüklerinden onaylatacakları ve özürlü statüsünde çalıştırdıkları sigortalıların TC kimlik numarasını, ad-soyadını, İş Kurumuna tescil tarihini, normal işyerlerinde veya korumalı işyerinde çalıştırma durumlarını ihtiva eden örneği kurumca hazırlanan belgenin aslını işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumu il/merkez müdürlüklerine ibraz etmeleri gerekmektedir.

İşverenler, işyerinde çalıştırdıkları özürlü sigortalıların tamamının son durumlarını göstermek üzere Türkiye İş Kurumu il/şube müdürlüklerinden onaylatacakları örneği Sosyal Güvenlik Kurumunca (SGK) hazırlanan belgeyi, her yılın Ocak ayı içinde SGK’ya ayrıca ibraz edecekler.