Yazar: Ferhat FAHRAN*

E-Yaklaşım / Ekim 2024 / Sayı: 382

“Büyük sıçrayışı gerçekleştirmek isteyen, birkaç adım geriye gitmek zorundadır. Bugün yarına dünle beslenerek yol alır.” BERTOLT BRECHT

I- GENEL AÇIKLAMALAR

Bilindiği üzere, 2024 yılında uygulanmakta olan enflasyon düzeltmesi için başlangıç bilançosu sayılan 31.12.2023 tarihli bilançosu enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuştur. VUK 555 Seri No.lu Tebliğ ekinde belirtilen tabloda, SABİT KIYMET YENİLEME FONU parasal olmayan bir kıymet olarak düzeltmeye tabiidir.  

Konumuzla ilgili açıklamalara geçmeden önce, bir öz sermaye unsuru olan sabit kıymet yenileme fonu hakkında genel açıklamalarda bulunmak, konumuzun anlaşılması bakımından yararlı olacaktır.

A- SABİT KIYMET YENİLEME FONU

VUK’nun 328. maddesinde düzenlenmiş olup, 7338 Sayılı Kanun’un 36. maddesiyle 4 ve 5. fıkralarında değişiklik yapılmıştır. Değişiklikte, 4. ve 5. fıkralar yerine, 4. fıkra, a, b, c ve ç bentleri halinde yeniden düzenlenmiştir.

Bilindiği üzere, SKYF’u amortismana tabi iktisadi kıymetin satışından doğan kârın; Kanunda belirtilen şartların yerine getirilmesiyle, pasifte öz sermaye kalemleri içinde, özel bir fona alınması ve satışı takip eden 3. yılın sonuna kadar bu fonda tutulmasıdır. 3. yılın sonuna kadar kullanılmayan fonun bu yılın sonunda dönem kârına ilavesidir. Değişiklikte, sabit kıymetin satışından doğan kârın fona alınması için öngörülen şartlarda önemli bir değişiklik olmamakla birlikte, “sabit kıymetin yerine yenisinin alınması ifadesine “veya benzer mahiyette bir iktisadi kıymet” ifadesi de eklenerek, Yasa’nın kapsamı genişletilmiştir. Satılan sabit kıymetin yerine yenisinin alınmasının zaruri olması, yönetimin bu konuda karar alması ve teşebbüse geçmesi gibi şartlarda bir değişiklik yoktur.

Değişiklik öncesi yasal düzenlemeden, yeni düzenlemenin en bariz farkı, pasifte tutulan özel fonun üç yıl süresi ile ilgilidir. Değişiklik öncesi- ki, bu durum sık sık tartışma konusu olmuş-, “üç yıl süre ile tutulabilir” ve “her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir.” İfadeleri, “satıştan doğan kâr, satışın yapıldığı tarihi takip eden üçüncü takvim yılının sonuna kadar pasifte geçici bir hesapta tutulabilir. Bu süre içinde, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi veya benzer mahiyetteki bir iktisadi kıymetin iktisabı gerçekleşmezse, geçici hesapta tutulan kâr, satışın yapıldığı yılı takip eden üçüncü takvim yılının kâr ve zarar hesabına eklenir.” şeklinde değişikliğe uğramıştır. Geçmişte, satışın vuku bulduğu yılda dahil olmak üzere, üçüncü yılın sonunda kara ilave söz konusu iken, bu değişiklikle, olayın vuku bulduğu yılı takip eden üçüncü yılın sonuna kadar karın fonda kalacağı hüküm altına alınmıştır.

Örneğin; eski yasal düzenlemeye göre, 2023 yılında satılan sabit kıymetin satışından doğan karla ilişkili olarak bu yılda oluşturulan fon, 2025 yılının sonuna kadar kullanılmadığı takdirde bu yılın vergi matrahına eklenirken, yeni düzenlemede 2026 yılın sonunda vergi matrahına ilave edilecektir. 

Eski düzenlemedeki, 5. fıkra, kanunda belirtilen şartlar dahilinde iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymet için ayrılan amortismanların, fona alınan kardan mahsup edileceğine ilişkindir. Yine ayni fıkrada, karın, amortismanın itfasında yeterli olmaması halinde, itfa edilmemiş kalan değerin amortismanına devam olunacağı belirtilmiştir.