Yazar: Sevgi ÜVEDİ*

E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

I- GİRİŞ

5510 sayılı Kanun’un 41. maddesi ile Kanun’un Geçici 31. ve Geçici 36. maddesi kapsamında kimlerin borçlanma yapabileceği ve bu borçlanmaların ne şekilde hesaplanacağı ödeme şekilleri ve ne şekilde hizmetten sayılacağı hususları ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Bu makalemizde, 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde ve diğer geçici maddelerinde öngörülen borçlanmaların neleri içerdiği ve bu borçlanma türleri için 2024 yılında borçlanma yapmak için müracaat edenlerin ne kadar borçlanma tutarı ödeyecekleri üzerinde durulacaktır.

II- 5510 SAYILI KANUN KAPSAMINDAKİ BORÇLANMA TÜRLERİ

5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde öngörülen borçlanma türleri aşağıdaki şekildedir.

5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların;

a) Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4. maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla borçlanılacak sürelerde uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarıyla talepte bulunulan süreleri,

b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,

c) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,

d) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

f) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,

g) Grev ve lokavtta geçen süreleri,

h) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

ı) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,

i) 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, 25.02.2011 tarihinden sonraki kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,

j) Sigortalı olmaksızın, 08.04.1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı,

kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde borçlandırılmaktadır.

5510 sayılı Kanun’un Geçici 31. maddesine göre Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta  öğretici  olarak çalıştırılanlar, bu  durumlarını milli eğitim il  veya  ilçe  müdürlüklerince belgelendirmeleri kaydıyla, 25.02.2011 tarihinden önceki bu çalışmalarından dolayı ay içinde 30 günden eksik kalan sürelerini 41. madde esaslarına göre kendileri veya hak sahipleri borçlanabilmektedirler.

5510 sayılı Kanun’un Geçici 36. maddesine göre 13.05.1971 tarihli ve 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca kurulan sıkıyönetim mahkemelerinin görev alanına giren suçlar nedeniyle yakalanan veya tutuklananlardan, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetime el koyduğu 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilenlerin, gözaltında  veya  tutuklulukta geçen  süreleri  için kendilerinin  ya  da  hak sahiplerinin bu durumlarını belgeleyerek, gözaltında veya tutuklulukta geçen süreleri, talep tarihinde 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının % 32’si üzerinden hesaplanacak primlerinin; bu durumlarından dolayı dava açıp tazminat alanların borcun tebliğ tarihinden itibaren altı ay içerisinde kendilerince veya hak sahiplerince, tazminat almamış olanların ise Hazine’ce ödenmesi suretiyle borçlandırılmaktadır.

III- 2024 YILINDA BORÇLANMA TUTARI NE KADAR ÖDENECEK?

Sigortalı ve hak sahiplerinin talep tarihinde 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32’si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılmaktadır. (i) bendi kapsamında borçlanılacak sürelere ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu sürelere ilişkin borçlanma tutarı % 20 oranı üzerinden hesaplanmaktadır.

Bir ay içinde ödenmeyen borçlanmalar için ise yeni başvuru şartı aranmakta, primi ödenmeyen borçlanma süreleri ise hizmetten sayılmamaktadır.

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalıların yapacakları hizmet borçlanmalarına ait borçlanma tutarı, sigortalılıkları nedeniyle ödedikleri prime esas kazançları dikkate alınmadan, “Borçlanma Talep Dilekçesi” ile beyanda bulundukları prime esas kazanç üzerinden, prime esas kazanç beyanında bulunulmaması halinde ise borçlanma tutarı, asgari günlük kazanç tutarı üzerinden hesaplanmaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesine istinaden Asgari Ücret Tespit Komisyonunca 2024 yılı için uygulanacak olan asgari ücret, 01.01.2024 ila 31.12.2024 tarihleri arası için tespit edilerek, 30.12.2023 tarihli ve 32415 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Asgari Ücret Tespit Komisyonunca alınan karara istinaden, 01.01.2024 ila 31.12.2024 tarihleri arası için bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücret 666,75 Türk Lirası olarak tespit edilmiştir.