Yazarlar: Süleyman YÜKÇÜ* Seda Y. SÖYLEMEZ**
E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

I- GİRİŞ

Yeminli mali müşavir bir arkadaşım anlatmıştı. Mesleği muhasebe profesyonelliği olmayan bir arkadaşı kendisine şöyle bir eleştiri getirmiş; “ Siz muhasebeciler boş bir kağıda birkaç cümle bir şey yazıyorsunuz. Sonra o yazdığınıza tapmaya başlıyorsunuz”. Bugünlerde, ülkemizdeki muhasebe profesyonelleri Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanmış olan enflasyon düzeltmesi tebliğine deyim yerindeyse tapmaktalar. Bugünler çok yoğun enflasyon düzeltmesi seminerlerinin uygulandığı toplantıların yapıldığı, düzeltme süreçlerinin tartışıldığı önemli günlerdir. Ülkemizdeki muhasebe profesyonelleri, Maliye Bakanlığı Tebliği’nin nasıl uygulanacağı konusunda cümlelere kadar inmişler, kelimelere varan yorumlar yapmaktalar, Tebliğin her nokta ve virgülüne kafa yormaktadırlar. Böylesine hummalı çalışmanın, enflasyon muhasebesi felsefesine yüzde yüz uyduğunu söyleyebilmek güçtür. Bu yoğun çalışmaların sonucunda bir vergi matrahı hesaplanacak, bunun üzerinden vergi tahakkuku gerçekleştirip, vergiler ödenecektir. Ancak enflasyon düzeltmesinin önemli amaçlarından bir tanesi kârın doğru hesaplanmasıdır, fakat bunun yanında mali tabloların doğruyu söylemesi ve karşılaştırılabilir özellikte olması en az kârın doğru hesaplanması kadar önemlidir. Muhasebe profesyonelleri enflasyon düzeltmesi ile ilgilenirken, gelir tablosunu düzeltmeyecekler ve 2023 yılı başlangıç bilançosunda düzeltme işlemine tabi tutmayacaklar.

Ülkemizde yeniden değerleme uygulaması mali ve iktisadi politikalar nedeniyle çok fazla değiştirilmiştir. Enflasyon düzeltmesinin yapılmadığı dönemler yeniden değerleme uygulamasıyla geçiştirilmeye çalışılmıştır. Bu tür belirsizlik yaratan uygulamalar mali tabloların doğru oluşturulmasında büyük zorluklar yaratmaktadır. 2023 yılı içerisinde de geçici vergi dönemleri itibari ile yeniden değerleme uygulamaları yapılmış, yıl sonu itibari ile de enflasyon düzeltmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Uygulayıcılar yeniden değerlemeden enflasyon düzeltmesine geçişte tereddütte kalmışlardır. Bu çalışmanın amacı, bu tereddüde bir ölçüde ışık tutabilmektir ve buna ilişkin örnek oluşturulmuş öneriler sunulmuştur.

II- YENİDEN DEĞERLEMENİN TARİHÇESİ

Ülkemizde ilk enflasyonist şartların oluştuğu 2003 yılına kadar yeniden değerleme müessesesi uygulanıyordu. 2003 yılında enflasyonist şartların oluşması ile birlikte yeniden değerleme uygulaması rafa kalktı ve 31.12.2003 yılı bilançolarına (2003 yılı geçiş yılı kabul edilerek) enflasyon düzeltmesi yapıldı. 2004 yılında ise, 2003 cirosu 15 trilyonu, 31.12.2003 aktif toplamı 7,5 trilyonu geçmeyenlere 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde, enflasyon düzeltmesi uygulaması ihtiyari bırakıldı. Daha sonra yeniden değerleme uygulaması 2018 Mayıs ‘da tekrar getirildi ve taşınmazlar (boş arazi ve arsalar dahil) ve amortismanlarına yeniden değerleme uygulayan işletmeler oluşan değer artışı üzerinden % 5 vergi ödediler (500 Sıra No.lu Tebliğ). Sonrasında 2021 Haziran’da VUK Geçici 31. madde kapsamında tekrar yeniden değerleme olanağı verildi bu kez de değer artışı üzerinden % 2 vergi ödenmesi koşulu getirildi (530 Sıra No.lu Tebliğ). Ekim 2021’de VUK Geçici 32. madde kapsamında getirilen tek seferlik geçici yeniden değerleme uygulamasında da % 2 vergi ödeme koşulu vardı.

Ocak 2022’de VUK’a eklenen Geçici 33. madde ile mükellefler; 2021 ve 2022 yılı üç geçici ve hesap dönemi ile 2023 yılı üç geçici vergi dönemlerinde, yayınlanan 537 sıra No.lu Tebliğ çerçevesinde yeniden değerleme uygulamışlardır. 31.12.2023 tarihli bilançolarında enflasyon düzeltmesi yapacaklardır. Yeniden değerleme uygulayan işletmeler yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden ekimden 2023’den 31.12.2023’e getireceklerdir. Mevzuatta da düzeltmeye esas tutar olarak “213 sayılı Kanun’un Geçici 31. maddesi, Geçici 32. maddesi ve/veya Mükerrer 298. maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için, en son yapılan yeniden değerleme sonrası değerler dikkate alınır.” diye belirtilmiştir. Sorun enflasyon oranının, yeniden değerleme oranından yüksek gerçekleşmiş olmasıdır.

Sadece sürekli yeniden değerleme uygulayanlarla, tek seferlik ve sürekli yeniden değerlemeyi birlikte uygulayanlar ve yeniden değerleme hiç uygulayamayanlar açısından değerlendirildiğinde eğer satış gerçekleşmemişse, enflasyon düzeltmesini bekleyenler daha avantajlı gibi görünmektedir. Aşağıdaki uygulamada tek seferlik ve sürekli yeniden değerlemeyi birlikte uygulayan işletmenin uygulama süreci ve sonrasında oluşan yeni değerler üzerinden enflasyon düzeltmesi süreci örneklendirilmiştir.

III– YENİDEN DEĞERLEMEDEN ENFLASYON DÜZELTMESESİNE GEÇİŞ ÖRNEĞİ

4. Uygulama Örneği: Tam mükellef olan DENİZ A.Ş. Mayıs 2018 yılında aldığı ve bilançosunda bulunan 4.000.000 TL maliyetli demirbaşı için 31.12.2023 tarihinde 298 (Ç) uygulama kararı almıştır. DENİZ A.Ş’nin 31.12.2022 tarihli bilançosundaki birikmiş amortisman tutarı 1.000.000 TL’dir. Demirbaşların faydalı ömrü 20 yıl olup normal amortisman yöntemi kullanılmaktadır.. İşletme 25.04.2018 ve 09.06.2021 yürürlük tarihli VUK Geçici 31. madde yeniden değerleme uygulamalarından faydalanmamıştır.

Yazının Tamamı İçin Abone Olun