Yazar: Mehmet FİL*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

İstisnaları olmakla birlikte ihracatçıların, ihracat bedellerini fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde Türkiye’ye getirmesi ve ihracat işlemlerini yürüten banka nezdinde ihracat hesabının kapatılmasını sağlaması gerekmektedir. ihracat hesabının kapatılmasında, ihracat işlemine konu her bir gümrük beyannamesi itibariyle belirlenmiş terkin tutarları bulunmaktadır. İhracat işlemine aracılık eden bankaların ihracat hesabının kapatılması konusunda süreci takip etmeleri gerekmektedir. İhracat işlemine aracılık eden bankaların, belirtilen sürede ihracat hesabının kapatılmaması halinde, sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde vergi dairesine bildirimde bulunmaları gerekmektedir. Vergi dairesi, aracı bankanın ihbarı üzerine 10 gün içinde ihracat işlemini gerçekleştiren mükellefe ihtarname göndererek, ihracat bedelinin 90 gün içinde aracı banka nezdindeki hesaba gönderilerek açık ihracat hesabının kapatılmasını ve bunu yapmadığı takdirde cezai müeyyide sürecinin başlatılması için Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunulacağını ihtar etmektedir. Bu süre içerisinde açık ihracat hesabının kapatılmaması veya mücbir sebep halinin bildirilmemesi durumunda, vergi dairesi tarafından Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunularak idari yaptırım süreci başlatılmaktadır.

Bu makalemizde; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu kapsamlı bir şekilde ele alınacak olup; bu kapsamda verilen idari yaptırım kararlarına ilişkin  bilinmesi gerekenler üzerine durulacaktır.

İhracat bedelinin 180 gün içinde Türkiye’ye getirilmesi zorunlu olup; bu zorunluluğun yanında yasal süresi içinde ihracat hesabının aracı bankaya kapattırılması gerekmektedir. Aksi halde, vergi dairelerince ihracatçılara ihtarname gönderilmektedir. İhtara rağmen ihracat bedelinin Türkiye’ye getirilmesini ve ihracat hesabının kapatılmasını sağlamayan ihracatçılar savcılıklara ihbar edilmektedir. Savcılıklar, mevzuatta aranılan şartların oluştuğu kanaatine vardığı takdirde idari yaptırım kararı vermektedirler. Savcılıklar tarafından verilen bu idari yaptırım kararlarına karşı ihracatçılar, itiraz yoluyla sulh ceza hakimliklerine başvurmaktadır.

Bu makalemizde; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu kapsamlı bir şekilde ele alınacak olup; bu kapsamda verilen idari yaptırım kararlarına ilişkin bilinmesi gerekenler üzerine durulacaktır.

II- YASAL MEVZUAT

A- 1567 SAYILI TÜRK PARASININ KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA KANUN

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 1. maddesine göre; kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarayan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı salahiyetlidir.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3. maddesinin 1. fıkrasına göre; Cumhurbaşkanı’nın bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 3. fıkrasına göre; her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1. maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 6. fıkrasına göre; bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 7. fıkrasına göre; kabahatin konusunu yabancı para oluşturması halinde, idarî para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bu paraya ilişkin “döviz satış kuru” esas alınır.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 10. fıkrasına göre; bu madde hükmüne göre idarî para cezasına karar vermeye Cumhuriyet Savcısı yetkilidir.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 1. maddesi kapsamında hazırlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 1. maddesinin 2. fıkrasına göre; bu Kararın uygulanmasına yönelik usul ve esasların belirlenmesi amacıyla Bakanlıkça yönetmelik, tebliğ ve genelgeler yayımlanır. Bu Karara ve bu Kararın uygulanması amacıyla yayımlanacak yönetmelik, tebliğ ve genelgelere muhalefet, 20.02.1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ile ek ve tadillerine muhalefet sayılır.

A- TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 8. maddesinin 1. fıkrasına göre; ihracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.

B- 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ(TEBLİĞ NO: 2008-32/34)

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in 16. maddesinin 1. fıkrasına göre; Türk parası kıymetini koruma hakkında kararlar ve bu kararlara ilişkin tebliğler uyarınca Merkez Bankası’nca çıkarılan genelgeler tebliğ hükmündedir.

C- 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (İHRACAT BEDELLERİ HAKKINDA TEBLİĞ NO: 2018-32/48)

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48)’in 3. maddesinin 1. fıkrasına göre; Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48) ’in 8. maddesinin 1. fıkrasına göre; ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.