Yazar: Murat ARAZ*

E-Yaklaşım / Aralık 2023 / Sayı: 372

I- GİRİŞ

Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde puantaj; “Bir şeyin denetlendiğini veya görüldüğünü belirtmek için işaretleme, işaret koyma.” şeklinde tanımlanmıştır. İş hayatında ise Bir işçinin bir ay içinde tam olarak çalışması 30 gün olarak değerlendirilir. 5510 sayılı Kanun’un 3. maddesinde ay kavramı da 30 gün olarak değerlendirilmektedir.

Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinde tam gün çalışan işçilerde 30 gün üzerinden hizmetleri bildirilmektedir. Ancak tam gün çalışanların devamsızlık durumları ve ayrıca kısmi zamanlı çalışmalar nedeniyle eksik gün bildirimi yapma gereği doğabilmektedir. Bu durumda bildirgede sigortalının ay içinde bazı işgünlerinde çalıştığı/çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilir([1]).

Bu çalışmamızda, Kısmi Süreli Çalışma ve Eksik Gün Bildirimi hususları özetle açıklandıktan sonra konuya dair Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 20.11.2023 tarihinde yapmış olduğu duyuru ve bu duyuruya dair izahatlar yapılacaktır.

II- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA ve EKSİK GÜN NEDENLERİ

4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesinde;

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal isçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin; “Kısmi Süreli Çalışma” başlıklı 6. maddesinde, “İş yerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışmanın kısmi süreli çalışma olduğu” açıklanmaktadır.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 101. maddesinin, üçüncü fıkrasında; is sözleşmesi saat ücreti karşılığı yapılmış ise kısmi süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre günlük olağan çalışma süresi olan 7,5 saate bölünmesiyle, sigortalı için bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısının hesaplanacağı, bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 7,5 saatin altındaki çalışmaların 1 güne tamamlanacağı, öngörülmektedir. Sözleşmenin kısmi süreli is sözleşmesi olarak kabul edilebilmesi için haftalık çalışma süresinin 45 saatlik çalışma süresinin üçte ikisi veya bunun altı olan 30 saat ve altında olması gerekmektedir. Bu doğrultuda ünitelere ibraz edilen kısmi süreli iş sözleşmelerinde çalışma sürelerinin (saat ve gün sayısı olarak) belirtilmesi gerekmekte olup çalışma süresi belirtilmeyen veya eksik belirtilen sözleşmeler ile haftalık 30 saatin üzerinde çalışma süreleri belirlenmiş sözleşmeler geçerli kabul edilmeyecektir.

5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinde eksik gün evraklarının bildiriminin genel şartları belirlenmiş, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102. maddesinde eksik gün bildirimi yapılacak süreler ve bildirimde eklenmesi gereken evraklarda bulunması gereken hususlar belirtilmiştir. 

İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalıları ay içinde istirahat, devamsızlık, ücretsiz izin gibi nedenlerle eksik çalışması mümkün olabilmektedir. Bu kapsamda da ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği bildirilen sigortalıların eksik çalışma nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesine/muhtasar ve prim hizmet beyannamesine kaydedilmesi gerekmektedir. Genel olarak sigortalıların eksik çalışma nedenleri Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan aylık prim ve hizmet belgesinin arka sayfasında açıklanmıştır. Bu nedenle de SGK e-Bildirge sistemi üzerinden aylık prim ve hizmet belgesinin/ e-beyanname sistemi üzerinden muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin gönderilmesi esnasında sistemde bulunan ve sigortalının durumuna uygun eksik gün nedeni seçilmesi gerekmektedir([2]).

Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin 13. maddesinin (e) bendine göre;

Ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin;

…

Sigortalının imzasını taşıyan puantaj kayıtları,…

… eksik çalışmaya ilişkin belgelerdendir. Eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde belirtilmesi yeterlidir. Eksik çalışmaya ilişkin belgeler ilgili ayda düzenlenir ancak Kuruma verilmez. Söz konusu belgeler Kanun’un 86. maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen süreyle işverence saklanır. Eksik çalışmaya ilişkin bilgi ve belgelerin Kurumca istenilmesi halinde, on beş günlük süre içinde ibraz edilmesi zorunludur. İlgili bilgi ve belgelerin Kurumca yapılan tebligata rağmen on beş gün içinde ibraz edilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin yukarıda belirtilen usul ve esaslara uygun düzenlenmemiş olması halinde Kurumca geçersiz sayılarak, Kanunun 86’ncı maddesinin beşinci fıkrasına göre işlem yapılır.” denilmektedir.

III- KONUYA DAİR SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNUN SON UYGULAMASI

Bilindiği üzere, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların eksik çalışma nedenleri aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde kaydedilmektedir.

2020/20 sayılı Genelgenin “1.2.3.6- Eksik gün bildiriminde puantaj usulü çalışma” başlıklı maddesinde, Eksik gün nedeni olarak 07-Puantaj kayıtları seçeneğini kodlayan işverenlerin, kısmi süreli bir iş sözleşmesi olmaksızın yalnızca puanta…