Yazar: Levent BAŞAK*

E-Yaklaşım / Ocak 2024 / Sayı: 373

I- GİRİŞ

7846 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı([1]) ile ithalatta gözetim ve koruma önlemi uygulamaları kapsamında ödenen katma değer vergisinin indirim hakkı kaldırılmıştır. Bu düzenleme 24.11.2023 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Düzelmeme esas itibariyle ithalatçıları ilgilendirmektedir.

Bu makalede, 7846 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ithalatçıları ilgilendiren bu düzenlemenin temel esasları irdelenecek ve Kararın 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK)([2]) karşısındaki durumu ve yansımaları üzerinde durulacaktır. Bu kapsamda, mezkûr Kararın uygulanması ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bazı hususların değerlendirilmesi yapılmak suretiyle konu hakkında genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Bu makalede ayrıca, indirim hakkı kaldırılan katma değer vergisinin KDVK’nın 24. ve 58. maddesi hükmü karşısındaki durumu üzerinde durulacak ve konu hakkındaki kişisel düşüncemize yer verilecektir. Ancak öncelikle bu düzenlemenin Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılmasının mümkün olup olamayacağına ilişkin olarak TC Anayasası’nın ilgili hükümleri ile ilgili genel bir değerlendirme yapılacaktır.

II- YAPILAN DÜZENLEMENİN ANAYASAL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

7846 sayılı Karar ile ithalatçıların yurt dışından ithal ettikleri mezkûr karar kapsamındaki mallar nedeniyle ödenen katma değer vergisinde indirim hakkı kaldırılmıştır. Bu nedenle bu Karar ile ilgili olarak öncelikle böyle bir indirim hakkının Cumhurbaşkanı Kararı ile kaldırılmasının mümkün olup olamayacağı üzerinde durulmalıdır. Bunun için Anayasamızın 73. maddesinin irdelenmesi gerekir. Bu madde hükmünde “Vergi ödevi” başlığı altında aşağıdaki düzenleme yer almaktadır.

“Madde 73 – Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.

Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.”

Yasa hükmünden çıkan kuralları şu başlıklar altında özetlemek mümkündür:

1- Vatandaşların en önemli Anayasal görevlerinden biri olan vergi ödevinin yerine getirilmesinde vergi ödeme mükellefiyeti getirilen vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler Kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.

2- Vergi ödevinin yerine getirilmesinde yürürlükte olan vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde Kanun’un belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde Cumhurbaşkanı’na değişiklik yapma yetkisi verilebilir.

Anayasa ile Cumhurbaşkanı’na verilmiş olan bu yetki ile ilgili olarak KDVK’nın 36. maddesinde aşağıdaki düzenleme yapılmıştır:

“Cumhurbaşkanı indirim hakkını kısmen veya tamamen kaldırmaya veya yeniden koymaya ve bu şekilde indirim hakkı kısıtlanan mal veya hizmetleri belirlemeye, süresi içinde iadesi talep edilmeyen ve indirim yoluyla giderilmek üzere sonraki dönemlere devrolunan katma değer vergisinin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak yazılmasına imkân vermeye, iade talebinde bulunulabilecek asgari tutarı belirlemeye yetkilidir.

Maliye Bakanlığı; mükellefiyet süresi, çalışan sayısı, aktif ve özsermaye büyüklüğü, ödenen vergi tutarı, vergisel ödevlerin zamanında yerine getirilip getirilmediği, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenleme veya kullanma yönünde olumsuz rapor ya da tespit bulunup bulunmadığı gibi kriterleri esas alarak mükelleflerin vergisel uyum seviyeleri ve bu uyum seviyelerine göre farklı iade yöntemleri tespit etmeye, iade alacağının mahsup edileceği vergi borçları ile iadeye ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”

Anayasa’nın 73. maddesinin 4. fıkrası ile açık bir şekilde Cumhurbaşkanı’na vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler ile ilgili olarak münhasıran muaflık, istisnalar ve indirimlerle ilgili değişiklik yapma yetkisi verilmiştir. Bu yetkinin şekli ile ilgili olarak KDVK’nın 36. maddesi ile Cumhurbaşkanı’na, katma değer vergisinde mükelleflerin indirim hakkını kısmen veya tamamen kaldırma yetkisi verilmiştir.

Anayasamızın 73. maddesi ve KDVK’nın 36. maddesinde yer alan düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, Cumhurbaşkanı Kararı ile, katma değer vergisi mükellefi olarak ithalatçıların yurt dışından ithal ettikleri mallara ilişkin ödedikleri katma değer vergisinde indirim hakkını tamamen veya kısmen kaldırabilir. Yani ithalatçıların ödedikleri katma değer vergisinde indirim hakkının kaldırılmasının Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılması mümkündür. Bunda Anayasal açıdan bir sorun gözükmemektedir.

III- İNDİRİM HAKKI KALDIRILAN KATMA DEĞER VERGİSİ

7846 sayılı Karar uyarınca indirim hakkı kaldırılan katma değer vergisi, ithalatta gözetim uygulaması hakkındaki mevzuat, ithalatta koruma önlemleri uygulaması hakkındaki mevzuat ve ithalatta haksız rekabet…