Yazar: Akın ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Ekim 2023 / Sayı: 370

I- GİRİŞ

İşçi açısından ücret ve diğer ödemeleri haricinde geleceğe yönelik amaçlarına ilişkin ihtiyaçlarının karşılanmasında uzun süreli çalışmalarında emeğinin karşılığı olarak görülen kıdem tazminatı en önemli haklardan birisi olarak değerlendirilmektedir. İşverenler tarafından ise kıdem tazminatı büyük bir yük olarak görülmektedir. Özellikle kamu işverenleri açısından usul ve esaslara uygun olarak ödenmeyen kıdem tazminatı açısından kamu zararı oluşması ihtimali uygulayıcıları tereddüde sevk etmektedir. Bu değerlendirmeler nedeniyle de kıdem tazminatı çalışma hayatında işçi-işveren ilişkisinde en çok tartışmalı konuların başında gelmektedir. Kamu kurumlarının uygulayıcıları açısından da kamu zararına yol açılmaması için çok büyük titizlikle uygulanması gereken bir işlem olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Kıdem tazminatının hesabı ile ilgili son ücretin tespitinde sorunlar yaşanmakta olup özellikle kıdem tazminatı tavanı ile ilgili Toplu İş Sözleşmelerinde bir yıllık kıdem tazminatına esas gün hesabının 30 günden fazla esas alınması nedeniyle tereddütler de oluşmaktadır.

Bu makalede 4857 ve 1475 sayılı Kanunlar kapsamında kıdem tazminatının hesabı, tavanı ve yapılacak kesintiler ile ilgili değerlendirmelerde bulunulacaktır.

II- KIDEM TAZMİNATI HESABI

İş sözleşmesi kıdem tazminatı ödenmesine müstahak şekilde feshedilen işçinin kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılmaktadır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulmaktadır. Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanmalıdır. Kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında asıl ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve kanundan doğan menfaatler de gözönünde tutulmalıdır. Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmetmektedir. İşçinin mevzuattan doğan varsa diğer hakları da dikkate alınmaktadır. Bu kapsamda kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilmektedir.