Yazar: Erol GÜNER*

E-Yaklaşım / Temmuz 2023 / Sayı: 367

I- GİRİŞ

İşçilerin izin hakları genellikle yıllık ücretli izin hakkı üzerinden konuşulur. İş Kanunu yıllık ücretli iznin dışında işçilere mazeretlerine bağlı olarak izin kullanma hakkı tanımıştır.

İş hukuku terminolojisinde mazeret, işçilerin işin gereklerinden kaynaklanmayan ve kendi özel yaşamlarını ilgilendiren nedenler ile işe gelememeleri durumu olarak geçmektedir. Mazeret izni denilen bu izinler, işçinin kendinden, ailesinden veya çevresinden kaynaklanan bazı durumlarda, işçinin işverenden onay almaksızın izin kullanabilmesinin yolunu açmaktadır.

Özel ve kamu sektöründe çalışan işçilerin mazeret izinleri 4857 sayılı İş Kanunu’nda, devlet memurlarının mazeret izinleri ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiştir. Mazeret izni memur açısından belli başlı şart ve koşullara bağlanmıştır. Bu bağlamda memurlar için 657 sayılı kanunun 104. maddesinin C bendinde düzenlenmiştir.

İşçiler ile memurların diğer mazeret izin hakları arasında ise büyük farklar bulunuyor. İşçiler 3 gün evlenme izni kullanabilirken, memurların evlenme izni yedi gündür. Memurlar, çocukları evlenirken de 7 gün izin kullanabilir. İş Kanunu’na tabi çalışanlar çocukları evlenirken mazeret izni kullanamaz. İşçiler sadece kendi anne baba ve kardeşlerinin ölümünde mazeret izni kullanma hakkına sahip bulunuyor. Memurlar ise eşinin anne baba ve kardeşlerinin ölümünde de 7 gün mazeret izni kullanır. Kayınpederi, kayınvalidesi veya kayınbiraderi ölen işçinin, izin kullanması gerekirse yıllık ücretli izninden düşülür.

Eşi doğum yapan memur on gün babalık izni kullanır. İşçilerin babalık izni süresi beş gündür. İşçi, bir çocuğu evlat edindiğinde ise 3 gün mazeret izni kullanır. İşçilerin bir yıl içinde kullanabilecekleri toplam mazeret izin sürelerinde sınırlama bulunmuyor. Toplu iş sözleşmesi imzalanan iş yerlerinde mazeret izin süreleri sözleşmeyle artırılabiliyor. Memurlar ise babalık, evlenme ve ölüm dışında bir yılda en fazla 10 gün mazeret izni kullanabiliyor. Zaruret halinde, on gün daha mazeret izni verilebiliyor. Ancak, ikinci kez verilen mazeret izinleri yıllık ücretli izinden düşülüyor.

Bilindiği üzere mazeret izinleri ücretsiz izin iken 04.04.2015 tarih ve 6645 sayılı Kanun’un 35. maddesi ile İş Kanunu’na Ek 2. madde olarak eklenmiş ve ücretli hale getirilmiştir. Mazeret izinlerinin ücretli hale getirilmesi, engelli ve süreğen hastalığa sahip çocuğu bulunan işçilere ücretli mazeret izin hakkı tanınması işçi lehine yasal düzenlemeler olarak görülmektedir.

İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli mazeret izni verilir. Ayrıca işçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir (4857 sayılı İş Kanunu madde Ek 2). Ancak bu izinlerin kullanılması olayın gerçekleşmesine bağlıdır. Evlenme, ölüm ya da doğum olayı gerçekleştiğinde izin hakkı doğmaktadır.

II- HUKUKİ DÜZENLEME VE ÖNEMLİ HUSUSLAR

4857 sayılı İş Kanunu’nun Mazeret izni başlıklı Ek Madde 2’ye göre;