Emekli aylığını prime esas kazanç tutarı ile prim ödeme gün sayısı belirler

|Posta Gazetesi| |28.09.2011|

Soru:1968 doğumluyum.24 Ağustos 1987 de sigortalı çalışmaya başladım. Yaş kanunundan emekliliğim 5 yıl uzadı. Bunun 3 yılını çalıştım. Tam 2 sene kalmıştı işimden ayrıldım. Primlerim hep yüksekten ödendi. 14 aydır çalışmıyorum Temmuz 2012 ayında emekli olacağım. Sorularım şunlar:
1)7924 gün primim var. Ancak duyduklarıma göre, yüksek prim az prim ödemenin anlamı yok diyorlar. Maaşlarda primlere göre ödeme yapılmayacak mı? Az prim ödeyen de, çok prim ödeyende aynı maaş yani düşük maaş alacakmış bu doğru mu?
2)Şu an herhangi bir yerde çalışsam, alacağım maaş düşer mi? Çalışmalı mıyım? Yoksa yüksek prim veren bir yerde mi çalışmalıyım? Yoksa beklesem daha mı yaralı, hayırlı olur?
3)Eğer çalışmaz isem, yaklaşık alacağım maaş ne kadar olur?
Sorularıma yanıt verebilirseniz sevinirim. Çünkü, hayatıma doğru bir şekilde yön vermek istiyorum.
Emeklilikle ilgili son verilen tasarı ve kanunlar hakkında internette birçok sayfaya da girsem, doğru bir cevap alamadım. Bu sebeple endişe içindeyim. Bilgilendirirseniz çok sevinirim.

Birsen GÜREL

Cevap:1) Sizin döneminizde çalışanlar için uygulanan alt sınır aylığı nedeniyle, asgariden prim ödeyenler arasında, prim ödeme gün sayısının emekli aylığı tutarına etkisinin olmadığı söylenebilir. Çünkü, aylık bağlanacak sayıda prim ödedikten sonra, bağlanacak aylık tutarı, taban aylığın altında kaldığından, farklı tutarda prim ödeyenlere aynı tutarda aylık bağlandığı görülmektedir. Buna duruma, prim ödeme gün sayısına göre bağlanacak aylık tutarlarının taban aylık tutarının altında kalması yol açmaktadır. Örneğin, 5000 gün prim ödeyen ile 7000 gün prim ödeyene bağlanacak aylık tutarı taban aylık tutarının altında kalırsa, her ikisine de aynı tutarda aylık bağlanmaktadır. Bu örnekte olduğu gibi, fazladan ödenen 2000 gün prim aylık tutarını artırmamaktadır.

Ancak yanlış anlamaya yol açmamak için bu durumun, çalışma hayatı boyunca prime esas kazancın alt sınırı üstünden(asgari ücret) prim ödeyenlerle ilgili olduğunu bir kez daha vurgulayalım.

Prime esas kazanç tutarının üst sınırından veya üst sınır yakın bir tutar üstünden prim ödeyenler de durum farklı. Bu kişiler ne kadar çok prim öderse, emekli aylığı da o kadar yüksek oluyor. Çünkü emekli aylığı tutarı: ortalama aylık kazanç tutarı ile aylık bağlama oranın çarpılması suretiyle belirleniyor. Ortalama aylık kazanç tutarını prime esas kazanç tutarı, aylık bağlama oranını da prim ödeme gün sayısı belirliyor. Dolayısıyla her ikisi de ne kadar yüksek olursa, emekli aylığı tutarı da o kadar yüksek oluyor.  Sonuç olarak, asgariden prim ödeyenler dışında, fazla prim ödeyenle az prim ödeyenim aynı aylığı alması söz konusu değil.

2)Asgariden prim öderseniz, emekli aylığı hesabına esasa ortama kazacınız düşeceğinden, emekli aylığınızın tutarı da düşer. Prime esas kazanç tutarının üst sınırı üstünden prim ödeyerek çalışmanız yararlı. Yüksek prim ödemeden çalışacağınız yerde, çalışmamanız daha iyi.

3)Alacağınız aylığın hesaplanabilmesi için, tüm çalışma hayatınız boyunca üstünden prim ödenene kazanç tutarınızın bilinmesi gerekir. Ancak, “…hep primlerim yüksekten ödendi…” ifadenizle primlerinizin prime esas kazancın üst sınırından ödendiğini kastediyorsanız, emekli aylığınızın da yüksel olacağını belirtebiliriz.

Prim gibi 50 yaşı da doldurmanız gerek

Soru: 20 Temmuz 1965 doğumluyum. İşe giriş tarihim Kasım 1987 ayı olup, 5482 gün prim ödemem bulunmaktadır. Primimi doldurduğum için yaşımı beklemekteyim. Ne zaman emekli olabilir?

Niyazi NASUH

Cevap: Emekli olmak için; 25 yıl sigortalılık süresi, 5375 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ödemeniz yeterli olduğundan bundan sonra prim ödemeseniz de, 50 yaşınızı dolduracağınız 20 Temmuz 2015 tarihinde emekli olabilirsiniz.

Kendi isteği ile ayrılan kıdem tazminatı alamaz

Soru: Eşim 2 Ocak 1955 doğumlu. 15 Mart 1976 tarihinde sigortalı olarak işe başladı. 600 gün çalıştıktan sonra 30 Kasım 1977 tarihinde istifa ederek ayrıldı.
13 Aralık 1977 tarihinde 506 sayılı kanunun geçici 20. maddesine göre faaliyetini sürdüren bir işyerinde(özel bir bankada)  işe başladı. Rahatsızlığı nedeni ile 9 yıl 7 ay 7 gün çalıştıktan sonra 20 Temmuz 1987 tarihinde istifa etti. Ağustos 2011 tarihinde o iş yerine emekli için müracaat ettik. Emeklilik işlemlerimiz yürüyor. Öğrenmek istediğimiz 9 yıl 7 ay 7 günün kıdem tazminatını alabilir miyiz?

MEVLÜT

Cevap: Emekli aylığı ile kıdem tazminatını ödeyen ayrı ayrı tüzel kişiliklerdir. Emekli aylığını bankanın özel Emekli Sandığı öderken, kıdem tazminatını çalıştığınız banka öder. Eşinizin emekli olması kıdem tazminatı almasını gerektirmez. Kıdem tazminatı alma hakkı varsa, emekli olduğunda kıdem tazminatı alabilir. Yoksa, kıdem tazminatı alma hakkı olmadığı halde, emekli olduğu gerekçesiyle kıdem tazminatı ödenmez. Eşiniz çalıştığı özel bankadan istifa ederek kendi isteği ile ayrıldığından, emekli olacağı zaman kıdem tazminatı alamaz. Zaten kıdem tazminatı alma hakkı olsa bile, kıdem tazminatını bugün değil, işinden ayrılığı 27 Temmuz 1987 tarihinde alması gerekiyordu.

49 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz

Soru:1 Haziran 1967 doğumluyum.1 Ocak 1986 tarihinden itibaren kesintisiz esnaf Bağ-Kurluyum. Ne zaman emekli olabilirim?

Serkan CİVELEK/YOZGAT

Cevap: Emekli olmak için; 25 tam yıl prim ödem ve 49 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ödemeniz yeterli olduğundan, 49 yaşınızı dolduracağınız 1 Haziran 2016 tarihinde emekli olabilirsiniz.  

Vergi mükellefiyeti ve faaliyet devam ettiği sürece prim ödeme zorunlu

Soru: Bağ-Kurdan 25 yılımı, 5 Eylül 2011 tarihinde doldurdum. 2015’de maaşa bağlanacağım. Primimi dondurmak istiyorum. Bu mümkün mü? Aktif vergi mükellefiyim.

 Vecdi TANAK

Cevap: Bağ-Kur zorunludur. Vergi mükellefiyetiniz ve faaliyetiniz devam ettiği sürece, prim ödemek zorundasınız.  Prim ödememek için, vergi mükellefiyetinizi kapatıp, faaliyetinize son vermeniz gerekir.

1 Ocak 2036 dan itibaren yaş kademi olarak 65 e yükselecek

Soru:2 Şubat 1981 doğumluyum. 9 Ekim 2000 sigorta girişliyim. Kaç gün pirim ödemesine tabiyim? Ve hangi tarihte emekli olabilirim.

B.K.

Cevap: 7000 gün prim ödeyip, bayansanız 58 yaşınızı erkekseniz 60 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz. Belirttiğiniz yaşlarda emekli olabilmeniz için, prim ödemenizi en geç 1 Ocak 2036 tarihine kadar 7000 güne tamamlamalısınız. Aksi takdirde yaş haddiniz primi 7000 güne tamamlayacağınız tarihe bağlı olarak, kademeli olarak 65 e kadar çıkabilir.