I- GİRİŞ

İş Kanunu’nun 21. maddesine göre; İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşe iade davalarında uygulamaya esas ilamın maalesef ortalama 2 yılın sonunda alınabildiği süreçte, hiçbir şey olduğu gibi kalmamaktadır. İşyeri kapanabilmekte ya da başka bir şehire taşınabilmektedir. İşte böyle bir durumda işveren ne yapabilecektir. İşçiyi başvurusu üzerine bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olacağı dikkate alındığında, iyiniyetli işverenin durumu ne olacaktır?

Kural olarak işçi, geçersizliği tespit edilen fesih tarihinde çalıştığı işyerinde ve işte işe başlatılmalıdır. İşçiye önceki koşulların tam olarak sağlanması ve aynı parasal hakların ödenmesi gerekir. Hatta, yargılama sürecinde işçinin mahrum kaldığı ancak emsali işçilere sağlanmış olan ücret artışlarından da işçinin yararlandırılması gerekir.

Ancak bazı durumlarda işverenin işçisini aynı görevde işe başlatması mümkün değildir. Örneğin feshin son çare olması ilkesine aykırı bir şekilde, kapanan bir işyerinde ya da (dışarıdan yemek alınmaya başladığı için aşçının işten çıkarılmasında olduğu gibi), ihtiyaç kalmayan bir pozisyon nedeniyle işçiye başka bir görev teklif edilmeden sözleşme feshedildiyse başlatılacak iş nasıl olacaktır. Zira, davayı kazanan işçinin eski görevini yapabileceği şehirdeki işyeri kapanmış ya da o iş kaldırılmıştır. Bu durumda yine işveren feshin son çare olması ilkesi gereği işçiye farklı bir görev teklif etmesi gerekecektir.

II- İŞE İADE DAVASI SONRASI KAPANAN İŞYERİ İÇİN HÜKMÜN UYGULANMASI

Konunun hassasiyeti gereği değerlendirmeler mümkün mertebe Yargıtay kararları çerçevesinde yapılacaktır.

A- KURAL OLARAK BAŞLATILACAK İŞ NE OLMALIDIR?

İşçinin yöntemince işe başlatıldığından söz edilebilmesi için işverenin işçiyi fesihten önceki durumuna iade etmesi gerekir. Başka bir anlatımla gerçek anlamda işe başlatma, işçinin geçersiz sayılan fesih tarihindeki işinde veya ona benzer (eşdeğer) bir işte çalıştırılmasıyla sağlanabilir(1). Aynı veya eşdeğer bir işin bulunmaması halinde işverenin çalışma koşullarında değişiklik yaparak, farklı koşullarda işçiyi istihdam etme olanağı olup olmadığının tespit edilmesi gerekir. İşçinin başka bir yerde istihdamı için, işyerinde o bölümde boş bir yer olmalı, bu yer iş sözleşmesine göre işçinin görevlendirme alanı içinde olmalı ve işverenin emir ve talimat verme hakkı çerçevesinde işçiyi tekrar işe alabileceği bir işyeri ya da işyeri bölümü olmalıdır(2). Bu konuda, hizmet sözleşmesinde işçinin hangi yerdeki işyerinde hangi departman ve işte çalıştırılacağının öngörülüp öngörülmediği ile feshe dek mevcut çalıştığı işin/işyerinin bir iş koşulu oluşturup oluşturmadığı hususları yol gösterici olabilecektir(3).