I- GİRİŞ

Türk Ticaret Kanunu’nun 82. maddesinin 7. fıkrasında, saklamakla yükümlü olunan defter be belgelerin; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde ziyaa uğraması halinde, öğrenildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmenin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden bir belge istenebileceği, bu davanın hasımsız açılacağı, mahkemenin gerekli gördüğü delillerin toplanmasını emredebileceği hükmü yer almaktadır.

Bu düzenleme çerçevesinde, yangında defter ve belgeleri zayi olan mükelleflerin, olayı tevsik eden belgelerle (itfaiye raporu, vb) birlikte yetkili mahkemeye başvurulması ve zayi belgesi alınması gerekmektedir.

Zayi belgesi talebi, ticari işletmenin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesi’nden istenir.

Mahkemeye müracaat ederken hangi defter ve belgeler için zayi belgesi istenildiği belirtilmelidir. Mahkeme tarafından vuku bulan olayın mahiyetine göre gerekli belgeler (örneğin itfaiye raporu) talep edilmekte olduğu için söz konusu belgeleri müracaat esnasında mahkemeye sunmak gerekli olmaktadır. Ayrıca yangın çıkması sonucu defter ve belgelerin yandığı durum için alınacak itfaiye raporunda yanmış ve okunamaz hale gelmiş defter-belgeler ile ilgili tespitlerin (nev’i, seri-sıra no, cilt adedi ve boş veya kullanılmış olma durumu) raporda yer almasının sağlanması yerinde olacaktır. İlave olarak hizmet ilişkisi sebebi ile bu afet esnasında zayi olan belgelerin neden bu mahalde bulunduğunu da ayrıca ispat etmesi bakımından hizmet sözleşmesi vb. belgelerin de mahkemeye başvuru evraklarına eklenmesinde yarar olacaktır. 

Başvuru süresi olan 15 günlük süre hak düşürücü süredir. Kanun gereği öğrenilme tarihinden itibaren 15 gün içinde Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvuruda bulunulmalıdır.

II- VERGİSEL AÇIDAN ZAYİ BELGESİ

Vergi Usul Kanunu’nun 30. maddesinin ikinci fıkrasının 4 no.lu bendine göre, defter ve belgelerin vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir nedenle “ibraz edilmemesi”, re’sen takdir nedenidir.