Yazar: Çetin SONKAYA*

E-Yaklaşım / Mart  2023 / Sayı: 363

I- GİRİŞ

Küreselleşme, sermaye ve emeğin ait olduğu ulusal sınırları dışında girişim ve/veya arayışlarda bulunmasına imkân sağlamıştır. Küreselleşmenin istihdam ilişkilerinde neden olduğu değişim,  yabancılık unsuru taşıyan iş sözleşmelerini günümüz istidam ilişkilerinde sıradanlaştırmıştır.

Yabancı unsurlu özel hukuk ilişkilerinin niceliksel olarak arttığı gerçeklikte yabancı unsurlu iş ilişkileri kaynaklı uyuşmazlıkların da artması doğaldır. Yabancı bir hukuk düzeni ile bağlantı iş ilişkisinde, uygulanacak maddi hukuk ve kurallarının tespiti mevzuat riskinin yönetilmesi ve çalışma barışının tesisi açısından önemlidir. Yabancı unsurlu iş ilişkileri yönetim sürecinin genişliği dikkate alınarak süreçler ve alt süreçler bazında belirlenecek kapsamlarda birden fazla makalenin kaleme alınmasının işverenlikçe gerçekleştirilecek uygulamaların doğruluğunun artırılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Yabancılık unsuru taşıyan iş ilişkilerinde uygulanacak hukukun iş sözleşmesi taraflarınca belirlendiği halde uygulanacak maddi hukuk kurallarının tespit sürecinin kapsam olarak belirlendiği bu çalışmamızda; risk esaslı belirlenen sorular üzerinden bilgilendirme ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.

II- ANAHTAR KAVRAMLAR

A- YABANCILIK UNSURU

Yabancılık unsuru, bir hukukî işlemi veya ilişkiyi ya da olayı birden fazla devletin hukuku ile irtibatlı hâle getiren unsurdur. İşçinin veya işverenin yabancı olması, işverenin işletme merkezinin yabancı bir ülkede bulunması, işçinin kendi işini mutad olarak yabancı bir ülkede yapması veya iş ilişkisinin yabancı bir ülke ile sıkı irtibatlı olduğunun durumun genelinden anlaşılması gibi hâllerde iş sözleşmesinde yabancılık unsurunun bulunduğundan söz edilir([1]).

Yabancılık unsuru iş ilişkilerinde uygulanacak hukukun tayinini, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi ve yabancı kararların tanınması ile tenfizi([2]) konularında önem arz etmektedir.

B- MUTAD İŞYERİ

Yabancılık unsuru taşıyan iş sözleşmelerine uygulanacak maddi hukukun belirlenmesinde bir diğer kilit kavram mutad işyeridir.

Mutad işyeri, işin zaman ve içerik olarak ağırlıklı ifa edildiği işyeridir. Başka bir anlatımla, mutad işyeri, işçinin işini fiilen yaptığı yerdir. İşçinin işini geçici olarak başka bir ülkede yapması, örneğin montaj için yurt dışında görevlendirilmesi durumunda, bu işyeri mutad işyeri sayılmayacaktır. Geçici çalışmanın ne kadar olacağı her olayın özelliğine göre hâkim tarafından belirlenmelidir. İşçi sadece yabancı ülkede çalışmak için işe alınmışsa ya da işveren çalışmak üzere yabancı ülkeye gönderdiği işçisini geri alma niyetinden veya işçi geri dönme niyetinden vazgeçerse, yabancı ülkeye gönderilen işçinin fiilen çalıştığı yer, mutad işyeri h&ac…