Yazar: Nuri DEĞER*

E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

Damga Vergisi Türkiye Gümrük Bölgesinde düzenlenen ve Kanun kapsamına giren kağıtlardan alınır. Yabancı ülkelerde düzenlenen aynı mahiyetteki kağıtlardan alınması söz konusu olamaz. Damga Vergisi ulusal sınırlar içinde uygulanan bir vergi olması nedeniyle yurt dışında düzenlenen kağıtların, Türkiye de vergilendirilmesi konusu ayrı bir prosedüre tabidir.

Kağıdı düzenleyenlerin ikametgahları, kimliği veya tabiiyetlerinin de vergilendirmede hiçbir önemi bulunmamaktadır. Bu nedenle TC tabiiyetinde bulunanların yabancı ülkelerde düzenledikleri kağıtların vergilendirilmesi mümkün değildir.

Yukarıda yapılan açıklamalar uyarınca, DVK diğer vergi Kanunlarımız gibi ulusal sınırlarımız içinde uygulandığından, (vergi kanunlarında mülkilik prensibi gereği)) yabancı bir ülkede düzenlenen ve Türkiye’ye gönderilmeyen veya Türkiye’ye gönderilmekle birlikte Türkiye’de devir veya ciro işlemine konu olmayan, ya da resmi daireye ibraz edilmeyen veya hükmünden herhangi bir şekilde yararlanılmayan kağıtların DV’ye tabi tutulması mümkün değildir.

Diğer taraftan yurt dışında düzenlenen Türkiye’de herhangi bir şekilde hükmünden yararlanılan kağıtların vergilendirilmesinin şartlarını aşağıda ele alınacaktır([1]).

A- YURT DIŞINDA VEYA TÜRKİYE’DEKİ YABANCI ELÇİLİK VE KONSOLOSLUKLARDA DÜZENLENEN KAĞITLARDA VERGİLENDİRİLMESİNİN KOŞULLARI

1. Yabancı Memleketlerle Türkiye’deki Yabancı Elçilik ve Konsolosluklarda Düzenlenen Kağıdın Vergilendirilmesinin Şartları

DVK’nın 1. maddesinin 3. Fıkrası hükmüne göre, yurt dışında düzenlenen kağıtlarla (yurt dışında bulunan konsolosluklarımız da dahil) Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen, elçilik ve konsolosluk dışına çıkarılmayan kağıtlar DV’ye tabi değildir.

Yurt dışında veya Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların DV’ne tabi tutulabilmesi için; aşağıdaki şartlardan birini taşıması gerekir.

a. Kağıt Resmi Bir Daireye İbraz Edilmelidir

Söz konusu kağıt ile bir resmi dairede bir hakkın ispat veya belli edilmesini veya bir işlemin yaptırılmasını istemek lazımdır. Türkiye’deki bir resmi daireye bir hakkı ispat veya belli etmek için ibraz edilen kağıtlar Türkiye de düzenlenmiş sayılır ve vergiye tabi tutulur. Burada geçen resmi dairenin kapsamı Kanun’un 8. maddesine göre resmi daireden maksat genel ve özel bütçeli daire ve idarelerle, il özel idareleri, belediyeler ve köylerdir. Bu dairelere bağlı olup ayrı tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler ise resmi daire sayılmaz.

Yurt dışında düzenlenen kağıtların Türkiye’de resmi dairelere ibraz edilmesi halinde, vergiye tabi tutulacağı Kanunun amir hükmüdür.

Dn. 11. D. 5.6.1968 tarih ve E. 68/378, K 68/998 sayılı K’da “ibraz” deyimini; “Yabancı memleketlerde düzenlenen kağıtların Türkiye’de resmi dairelere ibrazından kasıt, bu kağıtlar yardımıyla herhangi bir resmi daire veya idarede bir hakkın ispatı amacıyla bu kağıtların varlığının dermeyan edilmesidir.” şeklinde tanımlanmıştır:

b. Kağıt Üzerine Devir veya Ciro İşlemleri Yürütülmelidir

Ciro işlemi DV’ne tabi değildir. Ancak yurt dışında düzenlenen bir kağıdın Türkiye’de devir ve ciro işlemine tabi tutulması, onun hükmünden istifade edildiğini gösterir. Türkiye’de bu kapsamda işleme konu kağıtlar vergiye tabi tutulduğundan, daha önce düzenlendiği yerin önemi bulunmamaktadır.

Yurt dışında düzenlendiği için DV konusuna girmeyen kağıdın Türkiye’de üzerinde devir ve ciro işlemi yapılması halinde DV’ye tabi tutulmaları gerekmektedir.

c. Türkiye’de Kağıdın Hükmünden Herhangi Bir Suretle Faydalanılmalıdır

Türkiye dışında ya da Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergilendirilmesinin amacı, Türkiye’de hükmünden yararlanılan kağıdın düzenlendiği yere bakılmaksızın eşit şekilde vergilendirilmesidir.

Aksi takdirde yurt dışında düzenlenen kağıtlardan Türkiye de hükmünden yararlanılması halinde vergilendirilmemesi, adaletsiz bir durum ortaya çıkabileceği gibi bir kısım kağıtların, vergi ödememek için yabancı ülkelerde düzenlenmesi sonucunu doğurabilir.

Yukarıda belirtilen durumlardan; kağıdın Türkiye de resmi dairelere ibraz edilmesi veya üzerine devir veya ciro işlemleri yürütülmesi hallerinde DV’ye tabi olması hususunda tereddüt bulunmamaktadır. Buna karşılık, söz konusu kağıtlarla ilgili olarak hangi durumlarda kağıdın hükmünden yararlanma olduğu kabul edilerek vergiye tabi tutulacağı hususlarında, Kanunda yeterli açıklık bulunmamaktadır. Başka bir deyimle kağıdın herhangi bir suretle hükümlerinden faydalandığı kuralı ile ilgili olarak Kanunda neyin kastedildiğinin ayrıca belirtilmemesi ve kapsamının çok geniş olması gibi nedenlerle uygulamada tereddütler bulunmaktadır.