Yazar: Yasemin YÜCESOY*

E-Yaklaşım / Mayıs 2024 / Sayı: 377

I- GİRİŞ

İş Kanunundaki yıllık izin düzenlemesi, işçinin anayasa ile güvence altına alınan dinlenme hakkının hayata geçirilmesine yöneliktir. TC Anayasası’nın 50. maddesinde “Dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli yıllık izin hakları ve şartları Kanunla düzenlenir.” hükmü ile yıllık ücretli izin hakkı, Anayasal bir hak olarak kabul edilmiştir. İş Kanundaki yıllık ücretli izin düzenlemeleri ile de, işçilerin bedeni ve ruhi sağlıklarının korunması için ücreti ödenerek her yıl belli bir süre dinlendirilmeleri amaçlanmaktadır. Yıllık ücretli izin hakkı, bir yıllık hizmet süresinin sonunda işçi açısından ortaya çıkan yıpranmayı onu dinlenerek ortadan kaldırmaya yöneliktir.

Yıllık ücretli izin hakkı; işçiler için Kanun, iş veya toplu iş sözleşmesi veya örf ve âdet kuralları ile belirlenen çalışma koşullarının yerine getirilmesi kaydıyla, iş ilişkisinin devamında ve çalışma süresinin içinde, çalışmaksızın ve ücretlerinde bir kesinti olmaksızın serbest kalıp dinlenebilme imkânı sağlayan, vazgeçilmez, devredilmez, kişiliğe bağlı bir hak olarak tanımlanabilir.

4857 sayılı İş Kanunu’na göre; işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. İşçiler her hizmet yılına ilişkin hak ettikleri yıllık ücretli izinlerini gelecek hizmet yılı içinde kullanacaklardır.

Yeni Koronavirüs (COVID-19) salgın hastalığı kaynaklı pandemi sürecinde, işyerlerinde kısa çalışma, pandemi ücretsiz izin vb. uygulamalara geçilmeden önce, işçilerin henüz hak kazanmadıkları yıllık izinlerin kullandırılması, sonraki yıllarda hak edecekleri yıllık ücretli izinlerin birleştirilerek önceden kullandırılması gibi yollara başvurulduğuna sıkça rastlanmıştır. Uygulamadaki bu durum karşısında işçilere henüz hak kazanmadıkları yıllık izin süresinin, avans yıllık ücretli izin olarak verilip verilemeyeceği hususu tartışma oluşturmuştur.

II- YILLIK ÜCRETLİ İZNE HAK KAZANMA AÇISINDAN DİKKATE ALINACAK SÜRELER

A- YILLIK ÜCRETLİ İZNE HAK KAZANMA SÜRESİ

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Bir yıllık süre, işçi ile işveren arasında imzalanan iş sözleşmesinin başlangıcından değil işçinin fiilen işyerinde çalışmaya başladığı günden itibaren başlayacaktır.

1. Aynı İşverenin Bir veya Çeşitli İşyerlerinde Çalışılan Süreler

Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır (İş Kan. Madde 54) Bu noktada önemle belirtmek gerekir ki, işverenin aynı işyerine tekrar giren işçi açısından önceki çalışma döneminde bir yıl doldurulmadığı için izne hak kazanılmayan süreler de işçinin aynı işverene ait işyeri ya da işyerlerindeki sonraki çalışmalarına eklenerek yıllık izin hakkı belirlenmektedir. Diğer yandan, aynı işverenin birden fazla işyerinde bir yıl doldurulmadığı için izne hak kazanılmayan süreler de birleştirilerek, yıllık izne hak kazanmak için gerekli süre bulunur.

Ayrıca, bir işverenin İş Kanunu kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin iş yerlerinde bu Kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır (İş Kanunu M.54).

Diğer yandan aynı bakanlığa bağlı iş yerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin iş yerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı iş yerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulacaktır.

2. Aynı İşverenin Bir veya Çeşitli İşyerlerinde Aralıklı Çalışılan Süreler

Aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalışılan süreler birleştirilerek, yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli süre hesaplanır. Bu noktada aynı işverenin birden fazla işyerinde ardı ardına ya da farklı tarihlerde çalışılması önem arzetmez.

Yıllık izne hak kazanma için gerekli olan bir yıllık süre hesaplanırken ardıardına yahut aralıklı olarak bu işyerlerinde bir yıl doldurulmadığı için izne hak kazanılmayan bir yılın altındaki süreler yıllık izin hesabında dikkate alınacaktır. Örneğin; önce A işverenine ait X işyerinde 6 ay, sonra da yine A işverenine ait Y işyerinde 6 ay çalışılmış ise, her iki hizmet süresi toplanarak bir yıllık çalışma koşulu sağlanmış olacağından, 12 aylık çalışma sonunda yıllık izne hak kazanılmış olacaktır.

3. Aynı İşyerinde Farklı Alt İşverene Bağlı Çalışılan Süreler

6552 sayılı Yasa ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 56. maddesine eklenen fıkra ile “Alt işveren işçilerinden, alt işvereni değiştiği halde aynı iş yerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanır” şeklinde düzenleme yapılmıştır. Söz konusu yasal düzenleme ile alt işveren şirketlerin değişmesi halinde işçinin yıllık ücretli izin süresinin asıl işveren bünyesinde çalıştığı süre esas alınarak hesaplanacağı belirtilmiştir. Alt işveren işçilerinin yıllık ücretli izin hakları bu düzenleme ile yasal güvenceye kavuşmuştur.

4. Yıllık İzin Açısından Çalışılmış Sayılan Süreler

İşçinin yıllık ücretli izne hak kazanması açısından işyerinde çalıştığı sürenin hesabında dikkate alınacak süreler İş Kanunu’nun 55. maddesinde listelenmiştir. Buna aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır:

Yazının Tamamı İçin Abone Olun