Yazar: Haldun DARICI*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ [1]

“2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi” 17 Ekim 2024 tarihinde Meclise sunulmuştur. Teklifin önce Plan ve Bütçe Komisyonunda daha sonra da Genel Kurulda görüşülmesinden sonra yıl sonuna kadar yasalaşması beklenmektedir.

Yeni bütçeyle ilgili teklifte, merkezi yönetimin bütçe giderleri 14 trilyon 731 milyar, bütçe gelirleri 12 trilyon 800 milyar, bütçe açığı ise 1 trilyon 930 milyar olarak öngörülmüştür.

Bütçe gerekçesinde belirtilen tahminler yapılırken; GSYH’nin yüzde 4 büyüyeceği, GSYH deflatörünün yüzde 33,9, yılsonu TÜFE’nin  yüzde 17,5 olacağı, dış ticarette ihracatın 279,6, ithalatın da 369 milyar dolar olacağının varsayıldığına yer verilmiştir.

Çalışmada temel verilerine ve hazırlanırken dikkate alınan varsayımlarına kısaca yer verilen 2025 yılı bütçesinin önemli görülen bazı özellikleri üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda bütçenin harcamalarla ilgili bölümünde, deprem kaynaklı harcamalar, harcamalardaki artış ve hassas bulunan harcama kalemleri, faiz harcamaları ile cari transferlerdeki önemli gelişmeler üzerinde durulmuştur. Gelirlerle ilgili bölümde ise vergilerle ilgili hedefler belirtilirken, vergi harcamaları ile yeniden değerleme oranı konusundaki gelişmelere değinilmiştir.

Öte yandan yeni bütçenin önemli bir özelliği de bütçe açığında öngörülen azalma olmuştur. 2024 yılında 2.148,5 milyar olarak tahmin edilen bütçe açığının yeni bütçede azalarak 1.930,7 milyar olarak gerçekleşmesi hedef alınmıştır. Çalışmada bütçe açığında öngörülen bu azalmanın nedenleri de değerlendirilmiştir.

II- BÜTÇE HARCAMALARI

A- DEPREM HARCAMALARI DEVAM EDİYOR ANCAK AZALIYOR

Ülkemizde geçtiğimiz yılın Şubat ayında merkez üssü Kahramanmaraş ve Hatay illeri olan üç büyük deprem gerçekleşmiştir. Büyük can ve mal kaybına neden olan bu depremlerin ülkemiz ekonomisine yükü ilgili dönemde 2 trilyon TL olarak tahmin edilmiştir.

Depremlerin yol açtığı büyük hasarın karşılanması amacıyla geçtiğimiz yılda süratle bir ek ödenek kanunu çıkarılmış ve deprem harcamaları için 540 milyar ödenek tahsis edilmiştir. Ayrıca bütçe içerisinde yapılan muhtelif aktarmalarla birlikte 2023 yılında bütçeden yapılan deprem kaynaklı harcamaların toplamı 960 milyar TL olmuştur.

. İçerisinde bulunduğumuz yılda ise deprem kaynaklı harcamalar için toplam 1.028 milyar ödenek tahsis edilmiştir. Bu miktarın 649,7 milyarının deprem konutlarının yapımı için TOKİ’ye aktarılması, 151,4 milyarının ise deprem bölgesindeki altyapı hasarının onarımı için kullanılması planlanmıştır.

. 2025 yılı bütçesinde ise, deprem bölgesinin iyileştirilmesi ve afetlere karşı dirençliliğin artırılması için toplam 583,7 milyar ödenek ayrılmıştır. Bu kapsamda;

Deprem konutlarının yapımı ve altyapı giderleri için 244,9 milyar TL,

Deprem bölgesindeki kamu kurumları hizmet binalarının yapım ve onarımı için 199,5 milyar TL,

“Afetlere Dirençli Şehirler Projesi” için 120 milyar TL,

 ödenek tahsis edilmiştir.

. Açıklanan hususlar depremler için üç yıllık bu dönemde (2023-2025) bütçeden sırasıyla, 960 milyar, 1.028 milyar ve 584 milyar TL tutarında harcama yapıldığını/ ödenek tahsis edildiğini göstermektedir. Ayrılan bu kaynakların GSYH oranları ise sırasıyla, yüzde 3,6, 2,3 ve 0,9 olmaktadır.

Belirtilen söz konusu veriler, deprem kaynaklı en yüksek harcamanın 2023 yılında gerçekleştirilmiş olduğunu, 2024 ve 2025 yıllarında da bu harcamalara devam edilmekte olduğunu ancak bu harcamaların giderek azaldığını göstermektedir.

Deprem harcamalarıyla ilgili açıklanan gelişmeleri özetleyen bir tabloya aşağıda yer verilmiştir.

B- HARCAMA ARTIŞI: DEPREM DAHİL YÜZDE 31,4, DEPREM HARİÇ YÜZDE 38,9

2025 yılı bütçesinde (227) kamu idaresi için 14 trilyon 731 milyar TL ödenek tahsis edilmiştir. Bu miktar içerisinde bulunduğumuz yılda 11 trilyon 213 milyar olarak gerçekleşmesi beklenen harcamalara göre yüzde 31,4 oranında bir artışı göstermektedir.

Harcamalardaki gelişmeleri de gösteren bütçeyle ilgili temel tabloya aşağıda yer verilmiştir.