Yazar: Haldun DARICI*

E-Yaklaşım / Mayıs  2023 / Sayı: 365

I- GİRİŞ

Bilindiği üzere geçtiğimiz yılda genel bütçenin vergi gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 102,0 gibi oldukça yüksek seviyelerde bir artış göstererek 2.353,3 milyar olarak gerçekleşmişti. Aynı yıldaki enflasyonun yüzde 64,3 olduğu dikkate alındığında, TÜFE’nin oldukça üzerinde olan bu gerçekleşme nedeniyle vergi gelirlerinde güçlü bir performans sağlanmış olduğu yönünde kamuoyunda genel bir kanaat oluşmuştu.

Ancak konuyla ilgili kesin değerlendirmelerde bulunabilmesi için vergi gelirlerinin Gayrisafi Yurt İçi Hâsıla (GSYH) oranlarına da bakılması gerekmektedir ki 2022 yılına ait GSYH sonuçları henüz Şubat ayı sonu itibarıyla belli olmuştur. Bu sonuçlara göre, geçtiğimiz yılın Eylül ayında yayımlanmış olan Orta Vadeli Programda cari fiyatlarla 13.429,0 milyar olarak tahmin edilmiş olan 2022 yılı GSYH’si 15.006,6 milyar TL olarak hesaplanmıştır. 2022 yılındaki GSYH’nin bu şekilde tahminlerin oldukça üzerinde gerçekleşmiş olması, vergi gelirleri dâhil tüm bütçe büyüklüklerinin yeniden değerlendirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır.

Bu itibarla çalışmanın ana konusu, geçtiğimiz yıldaki vergi gelirlerinin ve ayrıca bütçe dengelerinin belirlenmiş olan GSYH tutarları çerçevesinde yeniden gözden geçirilerek değerlendirilmesi olmuştur.

II- VERGİ GELİRLERİ VE GSYH

A- VERGİ GELİRLERİYLE İLGİLİ GELİŞMELER

2022 yılı bütçesinde genel bütçenin vergi gelirleri hedefi 1.258,3 milyar TL olarak belirlenmiştir. Ancak yılsonunda vergi gelirleri, bir önceki yıla göre yüzde 102,0 oranında artarak 2.353,3 milyar olarak gerçekleşmiş ve öngörülen hedeflerin oldukça üzerine çıkmıştır. Vergi gelirlerinde 2022 yılındaki bu gerçekleşmeler, kamuoyunun genelinde vergide yüksek bir performans sağlanmış olduğu yönünde yorumlanmış olup bu yönde yapılan değerlendirmelerin de iki önemli gerekçesinin olduğu belirtilebilir.

Bunlardan birincisi, 2022 yılında vergi gelirlerinde yüzde 102,0 oranında artış olurken, TÜFE’nin (Tüketici Fiyat Endeksi) yüzde 64,3 olarak gerçekleşmiş olmasıdır. Bu oranlar 2022 yılında vergi tahsilâtının enflasyonun oldukça üzerinde (37,7 puan) gerçekleşmiş olduğunu göstermektedir.

İkinci önemli gösterge ise vergi gelirlerinin GSYH’ye oranlarıyla ilgili olarak yapılan tahminlerdir. Geçtiğimiz yılın Eylül ayında yayımlanan 2023-2025 dönemine ait Orta Vadeli Programda, bir önceki yıl yüzde 16,1 olarak gerçekleşen vergi gelirlerinin Gayri safi Yurt içi Hasılaya oranının, 2022 yılında yüzde 16,9 olarak gerçekleşeceği tahminine yer verilmiştir. Dolayısıyla Programda vergi gelirlerinin milli gelir içindeki payında 2022 yılında 0,8 puan artış olmasının beklendiği öngörülmüştür(