Yazar: Özdem SATICI TOPRAK*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre ticaret şirketleri anonim, limited, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, adi komandit şirket, kollektif şirket ve kooperatiflerden ibarettir. Tüzel kişi tacir olan bu şirketler kâr amacıyla kurulur. Bu amaca yönelik faaliyetlerde bulunurken bazen birleşme, tür değiştirme ve bölünme gibi farklı yöntemlere başvurma ihtiyacı duyabilirler. Birleşme şirket faaliyet halinde iken yapılabileceği gibi belirli şartlar dahilinde tasfiye döneminde yahut borca batıklık halinde de gerçekleştirilebilir.

II- BİRLEŞME KAVRAMI VE GEÇERLİ BİRLEŞMELER

A- BİRLEŞME KAVRAMI VE TÜRLERİ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda birleşme kavramı açıklanmamıştır. Doktrinde ise “birden fazla şirketin, akdolunan birleşme sözleşmesine istinaden, birleşmeye katılan bir şirket bünyesinde veya yeni kurulan bir şirket bünyesinde bir araya gelmelerini, yeni kurulan veya bünyesinde birleşilen şirket dışında kalan şirket ya da şirketlerin tasfiyesiz olarak sona ermesini sonuçlayan bir hukuki müessese” şeklinde tanımlamalar mevcuttur([1]).

Tanımından da anlaşılacağı üzere birleşmenin esas olarak iki türü vardır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre ticaret şirketleri bir şirketin diğerini devralması, teknik terimle “devralma şeklinde birleşme” veya yeni bir şirket içinde bir araya gelmeleri, teknik terimle “yeni kuruluş şeklinde birleşme” yoluyla birleşebilirler (TTK Md. 136/1).

B- GEÇERLİ BİRLEŞMELER

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda birleşmelere izin verilmiş olmakla birlikte her tüm ticaret şirketlerinin birbirleriyle birleşmesi engellenmiştir. Hatta bazı birleşmelerde birleşecek şirketlerin türünden ziyade birleşmenin türü önem kazanmıştır. Buna göre, sermaye şirketleri; sermaye şirketleriyle, kooperatiflerle ve devralan şirket olmaları şartıyla, kollektif ve komandit şirketlerle birleşebilirken şahıs şirketleri; şahıs şirketleriyle, devrolunan şirket olmaları şartıyla, sermaye şirketleriyle, devrolunan şirket olmaları şartıyla, kooperatiflerle birleşebileceklerdir. Kooperatifler ise kooperatiflerle, sermaye şirketleriyle ve devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle birleşebilirler (TTK Md.137/1,2,3).

Sermaye şirketleri anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket; şahıs şirketleri ise komandit ve kollektif şirketlerden ibarettir (TTK Md.124/2). Kooperatifler her iki grubun dışında tutulduğundan ne sermaye ne de şahıs şirketi kabul edilmektedir. Bu bağlamda geçerli birleşmelere ilişkin hükümler dikkate alındığında şahıs şirketlerinin sermaye şirketleri ve kooperatifler ile devralan şirket olmak suretiyle birleşemeyeceği, bunun dışında birleşmelere cevaz verildiği anlaşılmaktadır. Dernek, vakıf yahut şahıs işletmesi de birleşme kapsamı dışında kalmaktadır([2]). Bir ticari işletme ise yine devrolmak suretiyle bir ticaret şirketiyle birleşebilir (TTK Md.194/1).

III- BİRLEŞMEDE ÖZELLİKLİ HALLER

A- TASFİYE HÂLİNDEKİ BİR ŞİRKETİN BİRLEŞMEYE KATILMASI

Ticaret şirketleri arasındaki birleşmeler şirketin rutin faaliyetleri esnasında olabileceği gibi tasfiye sürecinde de gerçekleşebilir. Buna göre tasfiye hâlindeki bir şirket, malvarlığının dağıtılmasına başlanmamışsa ve devrolunan şirket olması şartıyla, birleşmeye katılabilir (TTK Md.138/1). Burada kastedilen şirketin tasfiye bakiyesinin dağıtımına başlanmamış olmasıdır. Zira ticaret şirketlerinin tasfiye sürecinde borçların tediye ve alacakların tahsili sonrasında kalan müspet bir bakiye varsa bu miktar pay sahiplerine dağıtılmakta ve bu işlem şirket unvanının ticaret sicilinden terkininden hemen önceki basamak olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla, tasfiye halindeki bir şirketin birleşmeye katılması için öncelikle birleşmelerine yasal olarak izin verilen şirketler olması, daha sonra ise birleşme kararı esnasında henüz tasfiye bakiyesinin dağıtılmamış olması ve muhakkak surette kendisinin devrolunan şirket olarak birleşmeye iştirak etmesi gerekmektedir. Bu şartların varlığı, devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne sunulan belgelerle ispatlanır (TTK Md.138/2).