Sosyal Güvenliğin Tesis Edilmesinde Belediyelere Ve Zabıta Memurlarına Verilen Rol

Yazar: Mahmut ÇOLAK*

E-Yaklaşım / Ocak 2024 / Sayı: 373

I- GİRİŞ

Kayıt dışı istihdamla mücadelede 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, kamu kurum ve kuruluşları ile bankalara şayet yaptıkları işlem, işlemi yaptıkları kişinin sigortalı olmasını gerektiriyorsa, bu kişilerin sigortalılık durumlarını SGK veri tabanından araştırmaları, sigortasız olduğu anlaşılan kişileri SGK’ya bildirme yükümlülüğü getirilmiş, bu suretle kayıt dışı istihdam ile mücadelede yeni bir araç tanımlanmıştır. İşte bu araçlardan birisi de belediyelere verilmiş, belediye zabıta teşkilatının kendi kanunları uyarınca işyerlerinde yapacakları denetimlerde sigortalılık kontrolünün yapılıp elde edilen bilgi ve belgelerin SGK’ya gönderilmesi istenilmiştir. Bu çalışmamızda sosyal güvenliğin tesis edilmesinde belediye zabıta memurlarına verilen rol 2015/25 sayılı SGK Genelgesi ışığında ortaya konulacaktır.

II- KANUNİ DAYANAK

5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin yedinci ve sekizinci fıkralarında; kamu idareleri ile bankalar, SGK tarafından sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, SGK tarafından belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, SGK’ya bildirmekle yükümlü tutulmuşlar, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen kamu idareleri ile bankalara, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine göre sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

5510 sayılı Kanun’un 100. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında; kamu idareleri SGK ile yapılacak protokoller çerçevesinde, Devletin güvenliği ve temel dış yararlarına karşı ağır sonuçlar doğuracak hâller ile özel hayat ve aile hayatının gizliliği ve savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla özel kanunlardaki yasaklayıcı ve sınırlayıcı hükümler dikkate alınmaksızın gizli dahi olsa SGK tarafından kişilerin sosyal güvenliğinin sağlanması, 6183 sayılı Kanuna göre SGK alacaklarının takip ve tahsili ile bu Kanun kapsamında verilen diğer görevler ile sınırlı olmak üzere istenecek her türlü bilgi ve belgeyi sürekli ve/veya belli aralıklarla vermeye, bilgilerin elektronik ortamda görüntülenmesini sağlamaya, görüntülenen bu bilgilerin güvenliğini sağlamaya, muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü belge ile vermek zorunda oldukları bilgilere ilişkin mikrofiş, mikrofilm, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya kayıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm sistem ve şifreleri incelemek için ibraz etmeye mecbur tutulmuşlar ve bu kapsamda kamu idareleri SGK’nın belirleyeceği süre içerisinde söz konusu talebe cevap vermek ve gereken kolaylığı göstermekle yükümlü tutulacağı düzenlenmiştir.

5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre; SGK tarafından bu kapsamda istenen bilgi ve belgeleri belirlenen süre içinde mücbir sebep olmaksızın vermeyen kamu idareleri hakkında, aylık asgari ücretin beş katı tutarında, geç verilmesi halinde ise aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.

Bu kanuni düzenlemelerle ilgili olarak Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Bilgi ve Belgelerin Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Alınacak Bilgi ve Belgelere Dair Tebliğ yayımlanmıştır.

III- ZABITA DENETİMLERİNDE İNCE NOKTALAR

Belediye zabıta personelince düzenlenen, çalışan kişilerin işyeri sahibi/işyeri çalışanı ayrımlı bilgileri ile meslek bilgileri ve çalışılan yerin unvanı ve açık adres bilgilerini içeren her türlü tutanak, rapor, form ve diğer bilgi ve belgeler SGK’ ya gönderilir.

Zabıta denetimlerinde düzenlenen ve istihdama yönelik bilgiler içeren tutanaklarda çalışan kişilerin T.C. Kimlik Numaralı işyeri sahibi/işyeri çalışanı ayrımlı kimlik bilgileri ve çalışılan yerin unvanı ve açık adresi bilgileri ile varsa ücreti ve işe başlama tarihi hususlarını içeren bilgi ve/veya belgelerin Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Alınacak Bilgi ve Belgelere Dair Tebliğ ekinde yer alan (EK-1) aşağıdaki formata uygun olarak sosyal güvenlik il müdürlüklerine/merkezlerine gönderilmesi gerekmektedir.