Yazar: Mustafa ÇOLAK*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

Genel olarak, kişinin işlediği suçtan özgür ve tek taraflı iradesi ile pişmanlık duyması, suçtan zarar görenin uğradığı mali kayıpları gidermesi ve yargılama sürecine katkı sunması durumu etkin pişmanlık hali olarak adlandırılmaktadır.

Vergi hukukunda esas itibari ile idarenin herhangi bir tespitte bulunmasından önce suçun niteliği ve boyutlarına bakılmadan uygulanacak idari etkin pişmanlık yanında sistemimize 2022 yılında giren ve kaçakçılık suçlarının yargılama aşamasında mükelleflerin  sebep olduğu vergi kaybı ve buna bağlı cezaları belirli koşullarda yerine getirmek suretiyle yararlanabileceği iki temel etkin pişmanlık yöntemi bulunmaktadır.

İdari etkin pişmanlık uygulamasının belki de bir başka tezahürünü daha dar kapsamlı bir hali olarak izaha davet müessesesinde görmek mümkündür.

Bu yazımızda bir bütün olarak pişmanlık halleri, uygulama şartları, Anayasa Mahkemesinin verdiği son karar ve etkilerine yönelik açıklamalarda bulunulacaktır.

Öncesinde ise kaçakçılık suç ve cezalarına genel hatları ile değinmekte fayda bulunmaktadır.

II- KAÇAKÇILIK SUÇLARI VE AYRIMLARI

Vergi ödevlerine ilişkin yükümlülüklerin gereği gibi yerine getirilmesi, vergi mevzuatı içerisinde yer verilen yasal düzenlemelerin genel amacı görünümündedir. Ancak, vergi ödevine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacını sakatlayan bazı fiillerin kamu düzenini bozucu etkisi de kaçınılmazdır.

Vergi kaçakçılığı suçları ve cezalarını düzenleyen 213 sayılı VUK’un 359. maddesi dikkatle incelendiğinde, bu suçun genel itibariyle beş farklı görünümde düzenlendiği anlaşılmaktadır.

Suçun birinci ve ikinci türü, öz itibariyle belge, hesap ve kayıt düzeni ile sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge üzerine kurulmuşken üçüncü türü, belge basımı zemini üzerine inşa edilmiştir. Dördüncü ve son olarak getirilen suç kategorisi, ödeme kaydedici cihazların yazılım ve donanım sistemlerine yapılan aykırı müdahaleleri konu edinmektedir.

Son ve beşinci suç kategorisi ise tütün ve alkol piyasasına yönelik olarak getirilen düzenlemelerle hayata geçirilmiştir.

Bu bağlamda;

İlk gruba giren kaçakçılık suçlarını oluşturan ve suçun maddi unsuru olarak anılan fiiller şunlardır:

(1) Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapmak, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydetmek,

(2) Defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek veya gizlemek veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek veya bu belgeleri kullanmak.

213 sayılı VUK un 359 uncu maddesinde ifade edilen belge sözcüğü, Kanun’un 227 ve izleyen maddelerindeki vesika sözcüğüne karşılık olarak kullanılmaktadır.

Bu gruba giren muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kavramını, ana hatları ile belirtmek gerekir.

GİB tarafından KDV iadelerinde de temel alınan ölçütlere göre, muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge, gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibarıyla gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belgedir.

Bu kapsama giren belgenin aşağıdaki hususları de içerecek şekilde, mutlaka vergi incelemeleri neticesinde rapora bağlanması, tespit işlemlerinin eksiksiz yapılması ve sadece şikâyet ve ihbara dayalı olarak değerlendirme yapılmaması önemlidir.

. Belgenin mahiyet veya miktar itibarıyla gerçeğe aykırı olup olmadığı,

. Belgede yer alan bilgilerin gerçeğe aykırı olduğunun (ödeme bilgileri, mal hareketleri ve alıcı bilgileri gibi) deliller ile tespiti,

. Belgede yer alması zorunlu bilgilerde tahrifat yapılıp yapılmadığı,

. Belgede bulunması zorunlu kişisel bilgilerin (TC kimlik No veya VKN, adres gibi) gerçeği yansıtıp yansıtmadığı,

. Gerçekte satılan mal veya verilen hizmet yerine başka bir mal satıldığı veya hizmetin ifa edildiği.

İkinci gruba giren kaçakçılık suçlarını oluşturan ve suçun maddi unsuru olarak anılan fiiller şunlardır:

(1) Defter, kayıt ve belgeleri yok etmek veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koymak veya hiç yaprak koymamak veya belgelerin asıl ve suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlemek veya bu belgeleri kullanmak.